Τι έβλεπαν στον ουρανό πριν από 3.600 χρόνια

Επιστημονικές κόντρες για την προέλευση και χρονολόγηση του δίσκου της Νέμπρα, που αποτελεί την αρχαιότερη απεικόνιση του ουράνιου χάρτη…

Είναι ενδεχομένως το αρχαιότερο φορητό αστρονομικό όργανο και στην επιφάνειά του αποτυπώνεται η παλαιότερη – με τα ως τώρα δεδομένα – απεικόνιση του ουράνιου χάρτη. Από το 1999, οπότε και ήρθε στο φως από αρχαιοκαπήλους στη Νέμπρα (περιοχή του κρατιδίου της Σαξονίας – Ανχαλτ στην πρώην Ανατολική Γερμανία) έως σήμερα, ο χάλκινος δίσκος διαμέτρου 30 εκ. με τη μπλε-πράσινη πατίνα και τις χρυσές ένθετες απεικονίσεις του ήλιου (ή της πανσελήνου), μιας ημισελήνου και άστρων έχει προκαλέσει έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ των αρχαιολόγων. Και τώρα μια νέα τοποθέτηση γερμανών επιστημόνων σχετικά με τη χρονολόγηση και την προέλευση του δίσκου έρχεται να προσθέσει ένα νέο κεφάλαιο στην περίπλοκη ιστορία του γοητευτικού αλλά και αινιγματικού αντικειμένου.

Ο μεταλλικός δίσκος χρονολογείται στην Εποχή του Χαλκού και θεωρείται ότι δημιουργήθηκε πριν από 3.600 χρόνια βάσει των όπλων που βρέθηκαν στο ίδιο σημείο και το οποίο υπέδειξαν οι αρχαιοκάπηλοι ως τόπο όπου εντόπισαν και το επίμαχο αντικείμενο. Η νέα θεωρία ωστόσο, την οποία υποστηρίζουν ο Ρούμπερτ Γκέμπχαρτ, διευθυντής της Βαυαρικής Κρατικής Αρχαιολογικής Συλλογής στο Μόναχο, και ο Ρέντιγκερ Κράουζε, καθηγητής της Πρώιμης Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης, θέλει τον δίσκο να είναι προϊόν της Εποχής του Σιδήρου και κατά συνέπεια 1.000 χρόνια νεότερος.

Οι δύο ερευνητές μάλιστα εκτιμούν στη μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στο τρέχον τεύχος της επιθεώρησης «Archäologische Informationen», ότι πιθανότατα οι αρχαιοκάπηλοι μετέφεραν τον δίσκο της Νέμπρα από άλλη θέση και ότι δεν σχετίζεται με τα υπόλοιπα αντικείμενα που βρέθηκαν στο σημείο που υποδείχθηκε. «Θεωρούμε ότι ο δίσκος αποτελεί ένα μοναδικό εύρημα, όπως επίσης ότι είναι και ένα μοναδικό τέχνεργο, καθώς δεν συνάδει με οτιδήποτε άλλο έχει βρεθεί στην ίδια περιοχή» λέει ο δρ Κράουζε.

Χρειάστηκε ελάχιστος χρόνος από τη στιγμή της κυκλοφορίας του άρθρου μέχρι τη διατύπωση των πρώτων αντιδράσεων. Το Κρατικό Μουσείο Προϊστορίας στο Χάλε της Γερμανίας, στο οποίο εκτίθεται ο δίσκος της Νέμπρα, εξέδωσε δήλωση με την οποία θεωρεί τα συμπεράσματα των δύο αρχαιολόγων «ευαπόδεικτα εσφαλμένα» και «εύκολα διαψεύσιμα».

«Το μεγαλύτερο λάθος στην επιστήμη είναι εάν δεν λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των δεδομένων» λέει ο διευθυντής του μουσείου Χάραλντ Μέλερ, προσθέτοντας ότι οι συνάδελφοί του αξιοποιούν μόνο τα δεδομένα που τους εξυπηρετούν.

Αρχαιοκάπηλοι

Οι δύο επιστήμονες για να διατυπώσουν τη θεωρία τους βασίστηκαν σε μια σειρά δικαστικών εγγραφών σχετικά με τα όπλα βάσει των οποίων χρονολογήθηκε ο δίσκος και διαπίστωσαν ότι περιείχαν αντιφάσεις. Ενδεχομένως, λοιπόν, τα όπλα δεν προέρχονται από την ίδια θέση όπου εντοπίστηκε ο δίσκος ή ότι ο δίσκος δεν σχετίζεται με τη Νέμπρα. Υποψιάζονται ότι οι αρχαιοκάπηλοι είχαν μετακινήσει ορισμένα αντικείμενα στη θέση που υπέδειξαν στις Αρχές θέλοντας να διαφυλάξουν τον αρχικό τόπο εύρεσης των αρχαιοτήτων, ώστε να επιστρέψουν και να συνεχίσουν τη λαθρανασκαφή.

Η νέα αντιπαράθεση που ξεκίνησε με αφορμή το άρθρο των δύο αρχαιολόγων έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά άλλων, στο επίκεντρο των οποίων έχει τεθεί ακόμη και η αυθεντικότητα του δίσκου.

«Το πρόβλημα είναι ότι πρόκειται για ένα μοναδικό αντικείμενο, γι’ αυτό και έχει διατυπωθεί η άποψη ότι είναι πλαστό» λέει η πρώην πρόεδρος της Προϊστορικής Εταιρείας Αλισον Σέρινταν, ενώ η αρχαιολόγος Εμιλία Πάσζτορ από την Ουγγαρία, που έχει μελετήσει τον δίσκο, εκτιμά ότι οι αμφιβολίες αποτελούν συνέπεια του εντοπισμού του στη μαύρη αγορά και εκτιμά ότι δεν θα πάψουν μέχρι ότου ανακαλυφθεί μέθοδος που θα δίνει απόλυτη χρονολόγηση για τα μεταλλικά αντικείμενα.

Το επόμενο κεφάλαιο της αντιπαράθεσης αναμένεται σύντομα καθώς ο δρ Μέλερ σκοπεύει να δημοσιεύσει άρθρο που θα αμφισβητεί αυτό που μόλις κυκλοφόρησε.

tanea.gr