Κορωνοϊός: Πώς εισβάλλουν στον οργανισμό μας οι ιοί – Τι σχέση έχει το… σαπούνι

Ένας ειδικός από την Αυστραλία εξηγεί πως και γιατί μας μολύνουν οι ιοί όπως ο κορωνοϊός, αλλά και τι ρόλο παίζει το σαπούνι στην καταστροφή τους.

Οι ιοί είναι οι πιο συχνές βιολογικές οντότητες στη Γη. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 10 εννιάκις εκατομμύρια ιοί στον πλανήτη μας. Αν τους βάζαμε στη σειρά, θα έφταναν από τη μία άκρη του γαλαξία στην άλλη. Γιατί όμως μας μολύνουν ιοί, όπως ο κορονοϊός Covid-19;

Όπως εξηγεί ο δρ Lotti Tajouri, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Βιοϊατρικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Bond, της Αυστραλίας, οι ιοί είναι η… νανοτεχνολογία της φύσης.

«Οι ιοί δεν είναι κύτταρα, αλλά μοριακές μηχανές μεγέθους λίγων νανομέτρων», λέει. «Είναι κατάλληλα εξοπλισμένοι ώστε να εισβάλλουν στα κύτταρα άλλων οργανισμών, όπου αναπαράγονται. Παρότι η πλειονότητα εξ αυτών είναι αβλαβείς για τους ανθρώπους, μερικοί όπως ο νέος κορωνοϊός μας αρρωσταίνουν, ενίοτε βαριά».

Μας χρειάζονται για να αναπαραχθούν

Γιατί όμως μας επιτίθενται οι ιοί; Οι ιοί είναι μεταβολικά αδρανείς και δεν μπορούν να συνθέσουν τις πρωτεΐνες τους. Δεν παράγουν επίσης ενέργεια ούτε την αποθηκεύουν. Όλ’ αυτά έχουν ως συνέπεια να χρειάζονται τα ζωντανά κύτταρα άλλων οργανισμών για να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν. Με άλλα λόγια είναι ενδοκυτταρικά παράσιτα, όπως τους αποκαλούν οι ειδικοί.

Όταν βρίσκονται έξω από τα κύτταρα, οι ιοί επιζούν με την μορφή ενός ανεξάρτητου σωματιδίου που λέγεται βίριον. Το βίριον επιβιώνει στα άψυχα αντικείμενα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, που διαφοροποιείται αναλόγως με τον ιό. Όσο ένας ιός είναι «ζωντανός» στο περιβάλλον, μπορεί να μολύνει όποιον οργανισμό έρθει σε επαφή μαζί του. Ο νέος κορωνοϊός, λ.χ., επιζεί από λίγες ώρες έως μερικές ημέρες στις επιφάνειες, αναλόγως με το υλικό κατασκευής τους.

Τι ρόλο παίζει το σαπούνι

Οι ιοί αποτελούνται από ένα πρωτεϊνικό περίβλημα, που μέσα του περιέχει το γενετικό τους υλικό. Αυτό συνήθως είναι μόριο νουκλεϊκού οξέος (DNA ή RNA) και περιέχει τις γενετικές πληροφορίες για την αναπαραγωγή τους. Το πρωτεϊνικό περίβλημα λέγεται καψίδιο και προστατεύει το γενετικό υλικό.

«Μερικοί ιοί διαθέτουν γύρω από το καψίδιο ένα άλλο περίβλημα, σαν φάκελο, το οποίο αποτελείται από λιπίδια και πρωτεΐνες», λέει ο δρ Tajouri. «Το περίβλημα αυτό λέγεται έλυτρο και διαλύεται από το σαπούνι, με επακόλουθο την καταστροφή ολόκληρου του μορίου του ιού».

Ο κορωνοϊός Covid-19 είναι ένας ιός που διαθέτει έλυτρο. Γι’ αυτό τον λόγο, «το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό είναι τόσο αποτελεσματικό εναντίον του», προσθέτει ο ειδικός.

Πώς εισβάλλουν στο κύτταρο

Η προσκόλληση των ιών στα κατάλληλα κύτταρα γίνεται με τα πρωτεϊνικά μόρια που διαθέτουν στην επιφάνειά τους τόσο το βίριον όσο και το κύτταρα-στόχος. Μόλις προσκολληθεί ένας ιός σε ένα κύτταρο, διαπερνά το τοίχωμά του (την κυτταρική μεμβράνη). Έτσι, εισβάλλει στο εσωτερικό του.

Μόλις ολοκληρωθεί η εισβολή, το καψίδιο του ιού καταστρέφεται για να εκτεθεί το γενετικό υλικό του ιού και να αρχίσει η αναπαραγωγή του. Όταν δημιουργηθούν αρκετοί «απόγονοι» του ιού, κατευθύνονται έξω από το κύτταρο, για να μολύνουν τα παρακείμενα κύτταρα. Στην πορεία συχνά καταστρέφουν το πρώτο κύτταρο που είχαν μολύνει.

Η διαδικασία αυτή μερικές φορές έχει σοβαρές συνέπειες για τον άνθρωπο. Και αυτό, διότι μερικοί ιοί, όπως ο κορωνοϊός Covid-19, είναι επιθετικοί.

Τι σχέση έχουν οι νυχτερίδες

Οι ιοί στη φύση συχνά ζουν σε ζώα και φυτά. Πολλοί κορωνοϊοί, λ.χ., ζουν στις νυχτερίδες, απ’ όπου πιστεύεται ότι προέρχεται και ο Covid-19. Μπορεί επίσης να ζουν μέσα στα βακτήρια, τα οποία επίσης συχνά μολύνουν για να επιβιώσουν. Οι ιοί που μολύνουν τα βακτήρια λέγονται βακτηριοφάγοι.

Για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, οι ιοί μπορούν να μεταλλάσσονται και να συνδυάζονται ο ένας με τον άλλο. Μερικές φορές αυτό σημαίνει ότι καταφέρνουν να περνούν από το ένα ζωικό είδος στο άλλο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η μετάβαση συνέβη στην περίπτωση του κορωνοϊού Covid-19.

Πώς μας επηρεάζουν

Οι ιοί δεν είναι πάντοτε θανατηφόροι. Όταν εισβάλλουν στον ανθρώπινο οργανισμό, κατά κανόνα προκαλούν την αντίδραση του ανοσοποιητικού. Η αντίδραση αυτή μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα ή να είναι σιωπηρή (χωρίς εμφανή συμπτώματα).

«Μερικές οικογένειες ιών παραμένουν σε λανθάνουσα (ανενεργή) κατάσταση στον οργανισμό για πολύ καιρό, χωρίς συνέπειες», λέει ο δρ Tajouri. «Αυτό συμβαίνει π.χ. με τους ιούς του έρπη, την ύπαρξη των οποίων αντιλαμβανόμαστε μόνο αν τον εκδηλώσουμε».

Άλλες φορές, πάλι, τα μολυσμένα κύτταρα εκλύουν τοξίνες που προκαλούν συμπτώματα. Ή πάλι μπορεί ένας ιός να θανατώσει τα κύτταρα που μολύνει. Όλες αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να έχουν συνέπειες.

Παραδείγματος χάριν, ο ιός της πολιομυελίτιδας καταστρέφει τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την κίνηση, με συνέπεια την παράλυση. Αντίστοιχα, ο ιός Έμπολα καταστρέφει ορισμένα κύτταρα στα αγγεία και προκαλεί αιμορραγία.

Πότε είναι θανατηφόροι

«Οι συνέπειες που θα έχει ένας ιός εξαρτώνται από την τοξικότητά του», λέει ο δρ Tajouri. «Αυτή εξαρτάται από τις βλάβες που προκαλεί ο ιός και το πόσο καλά μπορεί να διαφεύγει από τις άμυνες του οργανισμού. Εξαρτάται επίσης από την ταχύτητα της αναπαραγωγής του και το πόσο καλά μπορεί να εξαπλώνεται σε άλλους ξενιστές (φορείς)».

Ένας ιός που αναπαράγεται ραγδαία και σκοτώνει γρήγορα τον ξενιστή του, μπορεί να μην έχει την ευκαιρία να μολύνει άλλον ξενιστή. Ένας άλλος, όμως, που αναπαράγεται αργά, μπορεί να έχει άφθονο χρόνο για να διασπαρεί.

«Αυτό που ξέρουμε για τους κορωνοϊούς είναι ότι μεταλλάσσονται σχετικά συχνά, με τρόπους που τους επιτρέπουν να μολύνουν τους ανθρώπους», προσθέτει.

Νέα έρευνα

Οι ιοί που μολύνουν τις νυχτερίδες συνήθως προκαλούν την βίαιη αντίδραση του ανοσοποιητικού τους. Έτσι, αναπαράγονται ταχύτατα και αποβάλλονται εξίσου γρήγορα από τον οργανισμό των ζώων.

Όταν σε αυτή την κατάσταση μολύνουν έναν άλλο ξενιστή (π.χ. τον άνθρωπο), μπορεί να εξαπλωθούν ραγδαία στον οργανισμό του, πριν καλά-καλά προλάβει να αρχίσει η δική του ανοσολογική αντίδραση. Αυτό τουλάχιστον έδειξε έρευνα στους ιούς των νυχτερίδων, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στην επιστημονική επιθεώρηση eLife.

Η έρευνα αφορούσε γενικώς τους ιούς (μεταξύ αυτών και κορωνοϊούς) και όχι ειδικώς τον Covid-19. Την παραγματοποίησαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ για να καταλάβουν γιατί σχετίζονται με τις νυχτερίδες μερικές από τις χειρότερες πρόσφατες επιδημίες στον άνθρωπο. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι επιδημίες του SARS, του MERS, του Έμπολα και του ιού Μάρμπουργκ.

Η έρευνα έγινε με καλλιέργεια κυττάρων από νυχτερίδες και έκθεσή τους στους διάφορους παλιούς ιούς.

Πηγή: iatropedia