Από το καραβάκι στο έλατο: Η ιστορία του χριστουγεννιάτικου στολισμού στην Ελλάδα
Παράδοση αποτελεί για την Ελλάδα, που έχει χαρακτηριστεί ιστορικά ως χώρα ναυτικών, το στόλισμα καραβιού τις ημέρες των Χριστουγέννων. Ωστόσο, πλέον τα «ξενόφερτα», για πολλούς δέντρα, έχουν εισβάλει στα περισσότερα σπίτια, βάζοντας μια παράδοση δεκάδων ετών στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Αξίζει να σημειωθεί, όμως, πως και γιατί το χριστουγεννιάτικο δέντρο κατάφερε να… εκτοπίσει το καραβάκι από τα ελληνικά σπίτια.
Πριν πολλές δεκαετίες ήταν δεδομένο για κάθε σπίτι ένα στολισμένο καραβάκι, επίσης το συναντούσες στα χέρια των παιδιών όταν έβγαιναν πόρτα-πόρτα να πουν τα κάλαντα. Αυτό συνέβαινε κυρίως εξαιτίας της θάλασσας που χαρακτηρίζει την Ελλάδα, αλλά και των πολλών ναυτικών. Επίσης, το είχαν συνδυάσει με την νέα πορεία που πήρε η ζωή των ανθρώπων, μετά τη γέννηση του Χριστού.
Το στόλισμα του γινόταν συνήθως από τα μικρότερα παιδιά του σπιτιού, με ότι υλικά περίσσευαν απ’το νοικοκυριό από άχρηστα πανιά μέχρι πολύχρωμα χαρτόνια. Με αυτόν τον τρόπο, το στόλισμα γινόταν παιχνίδι και πηγή δημιουργικότητας για κάθε σπιτικό, ενώ παράλληλα αποτελούσε και φόρο τιμής στους ναυτικούς που έλειπαν.
Μάλιστα, αυτό έγινε εντονότερο πριν αρκετές δεκαετίες, όταν σχεδόν από κάθε σπίτι έλειπαν στα καράβια ένα ή δύο μέλη της οικογένειας. Έτσι, σε τυχόν περιπτώσεις κινδύνου στη θάλασσα το στολισμένο καράβι μετατρεπόταν σε χώρο προσευχής και τάματος για τα μέλη της οικογένειας που είχαν μείνει πίσω.
Ο λαογράφος και πανεπιστημιακός Δημήτριος Λουκάτος είχε επισημάνει, ωστόσο, ότι για τους παραπάνω λόγους το καραβάκι δεν μπορεί να εδραιωθεί ως γιορτινό σύμβολο, καθώς ήταν άμεσα συνυφασμένο με την αίσθηση του αποχωρισμού και με δυσάρεστες αναμνήσεις για την ελληνική οικογένεια.
Εξαιτίας αυτού, η ελληνική κοινωνία φαίνεται να μην δυσκολεύτηκε να αποδεχτεί το έθιμο του δέντρου, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1933 έξω από τα ανάκτορα του Βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο.
Όμως, από το 1950 και μετά βλέπουμε το έλατο να εισέρχεται μαζικότερα στα ελληνικά σπίτια, κάνοντας το καραβάκι όλο και σπανιότερο με το πέρασμα του χρόνου.
Το 1970 έγινε μία προσπάθεια να «καταργηθεί» το εθιμικό του στολισμού ελάτου και να επανέλθει το στόλισμα καραβιού ως σύμβολο παράδοσης της ελληνικής κοινωνίας αλλά και ως πιο οικολογική επιλογή. Παρά τις τότε έντονες συζητήσεις, η ιδέα απορρίφθηκε και το χριστουγεννιάτικο δέντρο καθιερώθηκε για τα καλά στα ελληνικά Χριστούγεννα.
Από τότε έως και σήμερα, το έθιμο τείνει να εξαφανιστεί με εξαίρεση πολλά νησιά και ναυτικές οικογένειες, που το συνεχίζουν.
Παρόλα αυτά, σε πολλές πλατείες της χώρας και ιδιαίτερα στον Πειραιά μπορεί ακόμα να συναντήσει κανείς στολισμένα μικρά καράβια, σε αντίθεση με τότε, όμως, λίγοι γνωρίζουν τον συμβολισμό και την προέλευση του.
