Ρύζι, δύο κάρυ και νταλ: Τα ινδικά καφέ όπου μπορείτε να πληρώσετε με σκουπίδια

Καφετέριες με σκουπίδια ξεφυτρώνουν σε όλη την Ινδία. Το BBC επισκέπτεται την πόλη Αμμπικάπουρ για να διαπιστώσει πόσο μεγάλο αντίκτυπο μπορούν πραγματικά να έχουν στο πλαστικό – και στους ανθρώπους.

Καθώς πλησιάζω το πρώτο Garbage Cafe της Ινδίας μια συννεφιασμένη και ομιχλώδη χειμωνιάτικη μέρα στις αρχές του 2025, η μυρωδιά των ζεστών σαμόσα κάνει αμέσως το μέρος να νιώθει άνετα. Μέσα, άνθρωποι κάθονται σε ξύλινα παγκάκια κρατώντας ατσάλινα πιάτα γεμάτα με αχνιστά γεύματα, κάποιοι κουβεντιάζουν, άλλοι τρώνε ήσυχα.

Κάθε μέρα, πεινασμένοι άνθρωποι φτάνουν σε αυτό το καφέ στο Ambikapur, μια πόλη στην πολιτεία Chhattisgarh στην κεντρική Ινδία, με την ελπίδα να πάρουν ένα ζεστό γεύμα. Αλλά δεν πληρώνουν για το φαγητό τους με χρήματα – αντ’ αυτού, παραδίδουν πλαστικά πακέτα όπως παλιές σακούλες μεταφοράς, συσκευασίες τροφίμων και μπουκάλια νερού. 

Οι άνθρωποι μπορούν να ανταλλάξουν ένα κιλό (2,2 λίβρες) πλαστικών απορριμμάτων για ένα πλήρες γεύμα που περιλαμβάνει ρύζι, δύο κάρυ λαχανικών, dal, roti, σαλάτα και τουρσιά, λέει ο Vinod Kumar Patel, ο οποίος διευθύνει το καφέ εκ μέρους της Δημοτικής Επιχείρησης Ambikapur (AMC), του δημόσιου φορέα που διαχειρίζεται τις υποδομές και τις υπηρεσίες της πόλης. «Με μισό κιλό πλαστικού, παίρνουν πρωινό όπως σαμόσα ή vada pav ».

Η Αμμπικαπούρ, μια πόλη στην πολιτεία Τσατίσγκαρ στην κεντρική Ινδία, προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τη μάστιγα της πλαστικής ρύπανσης για να αντιμετωπίσει την πείνα. Λανσάρισε το Garbage Cafe το 2019, χρησιμοποιώντας το σύνθημα «περισσότερα απόβλητα, καλύτερη γεύση». Χρηματοδοτούμενο από τον προϋπολογισμό υγιεινής του AMC, στήθηκε κοντά στην κεντρική στάση λεωφορείων της πόλης. 

«Η ιδέα ήταν η ανάγκη αντιμετώπισης δύο υπαρχόντων προβλημάτων στην Αμμπικαπούρ: τα πλαστικά απόβλητα και η πείνα», λέει ο Πατέλ. Η ιδέα ήταν απλή: να ενθαρρυνθούν τα άτομα με χαμηλό εισόδημα, ειδικά οι άστεγοι και οι εργάτες ρακοσυλλεκτών (αυτοί που συλλέγουν κουρέλια και απόβλητα για να ζήσουν), να συλλέγουν πλαστικά απόβλητα από δρόμους και χώρους υγειονομικής ταφής και να τους δίνουν ζεστά γεύματα σε αντάλλαγμα.

Η Ράσμι Μοντάλ είναι μια ντόπια που φέρνει πλαστικό στο καφέ. Κάθε πρωί, ξεκινάει νωρίς στους δρόμους του Αμμπικάπουρ αναζητώντας πεταμένο πλαστικό – από παλιά περιτυλίγματα τροφίμων μέχρι πλαστικά μπουκάλια. Για εκείνη, η συλλογή τέτοιων απορριμμάτων είναι μέσο επιβίωσης.

«Κάνω αυτή τη δουλειά χρόνια», λέει η Μοντάλ, κοιτάζοντας τη μικρή στοίβα από πλαστικό που έχει μαζέψει. Προηγουμένως, η Μοντάλ πουλούσε το πλαστικό που συνέλεγε σε τοπικούς εμπόρους παλιοσίδερων για μόλις 10 ινδικές ρουπίες (0,09 λίρες/0,12 δολάρια) ανά κιλό – μόλις και μετά βίας αρκετά για να επιβιώσει. «Αλλά τώρα, μπορώ να βρω φαγητό για την οικογένειά μου σε αντάλλαγμα για το πλαστικό που μαζεύω. Κάνει όλη τη διαφορά στη ζωή μας».

Πολλοί άνθρωποι που φτάνουν στο καφέ προέρχονται από μειονεκτικά περιβάλλοντα, λέει η Sharada Singh Patel, η οποία εργάζεται στο καφέ από την ίδρυσή του. «Εάν υπάρχει διαθέσιμο φαγητό αντί για πλαστικό, όχι μόνο βοηθάμε να γεμίσουν τα άδεια στομάχια, αλλά συμβάλλουμε και στον καθαρισμό του περιβάλλοντος». Κατά μέσο όρο, σύμφωνα με τον Vinod Patel, το καφέ ταΐζει περισσότερα από 20 άτομα την ημέρα.

Ritesh Saini/Ambikapur Municipal Corporation

Το Ambikapur Garbage Cafe παρέχει σε δεκάδες ανθρώπους την ημέρα γεύματα με αντάλλαγμα πλαστικά απορρίμματα (Πίστωση: Ritesh Saini/ Ambikapur Municipal Corporation)

Το καφέ έχει επίσης επηρεάσει την ποσότητα των πλαστικών αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, λέει ο Ritesh Saini, ο οποίος συντονίζει την αποχέτευση και τη διαχείριση αποβλήτων στην πόλη για το Swachh Bharat Mission Urban , μια πρωτοβουλία καθαριότητας και αποχέτευσης που ξεκίνησε η ινδική κυβέρνηση το 2014. Έχει συλλέξει συνολικά σχεδόν 23 τόνους πλαστικού από το 2019, λέει, συμβάλλοντας σε μια ευρύτερη μείωση των πλαστικών που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής στην πόλη από 5,4 τόνους ετησίως το 2019 σε δύο τόνους ετησίως το 2024. 

Πρόκειται για ένα μικρό ποσοστό των συνολικών πλαστικών απορριμμάτων του Ambikapur, τα οποία ανήλθαν σε 226 τόνους το 2024, σχεδόν όλα εκ των οποίων ανακυκλώνονται ήδη, σύμφωνα με τον Saini. Ωστόσο, το καφέ στοχεύει στη συλλογή πλαστικού που περνάει από το κύριο δίκτυο συλλογής, λέει, καθώς και στην ενθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού. Αυτό συνδυάζεται με μια ευρύτερη προσπάθεια στην πόλη για τη μείωση και την ανακύκλωση πλαστικών απορριμμάτων, συμπεριλαμβανομένων αυστηρότερων κανόνων για τη χρήση πλαστικού και καλύτερων τρόπων διαλογής και διαχείρισης των απορριμμάτων, λέει.