Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ROBERT A. McCABE ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΙΚΟΝΕΣ

Αναζητώντας μια ξεχωριστή Ελλάδα, μια Ελλάδα ενός visual artist γεννημένου στο Σικάγο το 1934, ο Robert A. McCabe με εξέπληξε, στην ουσία με γοήτευσε.

Ο Robert McCabe στο Μέτσοβο, το 1961, Στον λαιμό του έχει κρεμασμένη φωτογραφική μηχανή Rolleiflex f3.5 με φακό 75 mm. © Charles B. McCabe III

Βρήκα εντελώς τυχαία στο mini-market της γειτονιάς του πατρικού μου στη Βόρεια Ελλάδα την εφημερίδα “Καθημερινή” μέσα στην οποία ενυπήρχε ένα περιοδικό με τίτλο “Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ROBERT A. McCABE”.

Με ενέπνευσε αρχικά το εξώφυλλο καθώς αναγνώρισα το περίφημο Σούνιο κάποιον Ιούνιο του 1954. Ένας άνδρας ήταν κάπου ανάμεσα στα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα ρεμβάζοντας το σούρουπο.

Σούνιο, 1955. © Robert A. McCabe

Ο νεαρός φοιτητής του Πανεπιστημίου του Princeton στο Νιου Τζέρσεϊ πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο Ράι της Νέας Υόρκης, ένα αριστοκρατικό θέρετρο για τους κατοίκους του Μανχάταν. Το μεγάλο και πρωτοποριακό του όνειρο να ταξιδέψει στην Ευρώπη πραγματοποιήθηκε στην ενήλικη ζωή του (αν και σε ηλικία 4 ετών ταξίδεψε εκεί με τους γονείς του και τον μεγάλο του αδερφό).

Η πλατεία Μοναστηρακίου στην πρώτη επίσκεψη του Robert McCabe στην Ελλάδα, το 1954. © Robert A. McCabe

Γνωρίζοντας λοιπόν την Ελλάδα από κοντά φτάνοντας τον κυρίευσε ένα κεραυνοβόλος έρωτας για αυτήν και όταν γύρισε στην Αμερική λόγω αυτής της γοητείας του αποφάσισε να αλλάξει σπουδή και να μεταπηδήσει από την Αγγλική Φιλολογία στις Κλασικές Σπουδές, κάτι που δεν κατάφερε μιας και το Πανεπιστήμιο του Princeton είχε ως προαπαιτούμενο τη γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

Η ομορφιά που αισθανόταν ο McCabe σε σχέση με την Ελλάδα, με την θάλασσα, την αρχιτεκτονική και την ομορφιά των ανθρώπων ήταν κάτι το αξεπέραστο γι’ αυτόν. Την ανθρώπινη ομορφιά την έβλεπε μέσα από την αγνότητα και την αυθεντικότητα τους και από την φιλοξενία, κάτι το οποίο εκτιμούσε βαθιά.

Άποψη της Ακρόπολης από την Αρχαία Αγορά, 1954-’55. © Robert A. McCabe

Όταν ήταν στην Σαντορίνη, αυτό που δεν ξέχασε ποτέ ήταν ότι ήταν παρών στο πρώτο τηλεφώνημα στην Αμερική από το τοπικό γραφείο του ΟΤΕ. Εν συνεχεία δεν άργησε να έρθει και ο έρωτας με την Ελληνίδα Ντίνα Φιλιππαίου, η οποία πήρε υποτροφία από το ίδρυμα Φούλμπραϊτ της Αμερικής. Παντρεύτηκαν το 1965 στον Λυκαβηττό.

Ένας παράδεισος για τον McCabe χανόταν σιγά σιγά λόγω της αυθαίρετης δόμησης, το αγαπημένο του μονοπάτι εξαφανίστηκε λόγω του γκρέιντερ που έφερε όλα τα δεινά του 20ού αιώνα: σκουπίδια στις παραλίες, πολυκοσμία, ταβέρνες μαζικής εστίασης.

Επίσης, μέσα από τη ματιά της κόρης του McCabe Άννας, καταλαβαίνουμε για την σύζυγο του σπουδαίου φωτογράφου πολλά πράγματα. Από μικρή 18 χρονών, αρκετά τυχερή, έφυγε με υποτροφία στο Παρίσι, όπου εκεί σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Δημοσιογραφία. Αργότερα ωστόσο μια Αμερικανίδα φίλη της της ενέπνευσε το ενδιαφέρον να κάνει αίτηση για υποτροφία ώστε να συνεχίσει τις

σπουδές της στη Μασαχουσέτη. Εκεί όμως ένιωσε άβολα καθώς αισθάνθηκε έναν καθημερινό περιορισμό.

Τελικά η Ντίνα McCabe απέκτησε αμερικανική υπηκοότητα κρατώντας βέβαια και την ελληνική. Ωστόσο, η επαφή της με την Ελλάδα ήταν πράγματι ουσιαστική όταν ερχόταν στην χώρα, καθώς η ζωή στο εξωτερικό ήταν διαφορετική. Η στάση της προς τον Robert ήταν αδιαμφισβήτητα μέχρι το τέλος ουσιαστική και τον βοηθούσε σε κάθε περίσταση της ζωής του.

Αυτό που ο Robert McCabe απαθανάτισε στις φωτογραφίες του είναι η ποικιλία της Ελλάδας, ένα ευρύ φάσμα θεμάτων όπως για παράδειγμα χερσαία και θαλάσσια τοπία. Η επιβλητικότητα των ερειπίων και η ταπεινότητα των χαμόσπιτων, ανθρώπινα πλάσματα σε στιγμές δουλειάς και διασκέδασης, σε γενικές γραμμές προσπάθησε να απαθανατίσει το παλιό και το καινούργιο.

Η ζωή των απλών ανθρώπων, των αγροτών καθώς και του μηχανικού, του ναυτικού απεικονίζονται στις φωτογραφίες του. Ο θεατής παρατηρεί,

αφουγκράζεται, αισθάνεται μέσα από τις φωτογραφίες του Robert και στο έργο του γίνεται φανερό το πέρασμα του χρόνου και το ντοκουμέντο ως αρχείο για μια Ελλάδα που ολοένα και εκλείπει.

Πράγματι, ακόμα και από τις φωτογραφίες του από τα κυκλαδονήσια του 1950 και του 1960 αποτυπώνονται ιστορίες ανθρώπων και τοπίων που χάθηκαν οριστικά.

Ο McCabe στοχεύει σε απεικονίσεις τοπίων και ανθρώπων ντόπιων που καταδεικνύουν μια οργανωτική διάθεση του χώρου και του χρόνου.

Περαχώρα, 1955, το λιμάνι

Μέσα από την οπτική του Νεοζηλανδού Rod Heikell, καταλαβαίνουμε ότι οι δύο φίλοι ήταν εξόριστοι και ζούσαν νομαδικά. Ο Rod ζήλευε τον Robert πάντα με την καλή έννοια για το σπάνιο φωτογραφικό του «μάτι».

Επίσης, ο ελληνιστής καθηγητής του Πανεπιστημίου Γουέσλιαν του Κονέκτικατ Andrew Szegedy – Maszak γράφει για τον φίλο του Robert ότι δεν περιορίζεται στα ανέμελα τοπία και τα γνωστά μνημεία της Ελλάδας όπως ο Παρθενώνας αλλά εντριφεί στην ψυχή και την προσωπικότητα των κατοίκων της.

Κλείνοντας αυτό το άρθρο αξίζει ως συμπέρασμα να ειπωθεί ότι πέρα από όλα τα άλλα ο McCabe ήταν ένας φωτογράφος του κόσμου, καθώς ως ανήσυχο πνεύμα που ήταν απαθανάτισε με τον φακό του την Ανταρκτική, την Κούβα, την Κίνα και την Νέα Υόρκη. Ωστόσο όσο υπέροχες να ήταν οι φωτογραφίες αυτές ποτέ δεν επέστρεψε στις χώρες αυτές όπως επέστρεφε πάντα στην Ελλάδα.

Οι φωτογραφίες του σίγουρα θα παραμείνουν παράδειγμα για τις επόμενες γενιές που θα ακολουθήσουν…