Ροζέ Γκαροντί (1913 – 2012)

Τελευταία ενημέρωση: 13 Ιουνίου 2018

Γάλλος αμφιλεγόμενος φιλόσοφος. Ξεκίνησε ως χριστιανός και μαρξιστής και κατέληξε μουσουλμάνος και αρνητής του Ολοκαυτώματος.

Ο Ροζέ Γκαροντί (Roger Garaudy) γεννήθηκε στη Μασσαλία στις 17 Ιουλίου 1913. Ο πατέρας του ήταν άθεος και η μητέρα του πιστή καθολική. Πέρασε τα πρώτα χρόνια της νιότης του αναζητώντας το ιδεώδες της ζωής στη χριστιανική θρησκεία. Το 1931 ξεκίνησε σπουδές φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Κλερμόν Φεράν και δύο χρόνια αργότερα εντάχθηκε στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΓΚΚ). Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πήρε μέρος στην Αντίσταση και φυλακίστηκε στην Αλγερία από την κυβέρνηση του Βισύ.

Μετά τον πόλεμο έγινε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΓΚΚ. Διετέλεσε βουλευτής (1945-1958) και γερουσιαστής (1959-1962). Το 1953 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, με θέμα «Η υλιστική θεωρία της γνώσης». Τον Μάιο του 1954 ανακηρύχθηκε διδάκτορας των φιλοσοφικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Μόσχας, με τη διατριβή «Το πρόβλημα της ελευθερίας και της αναγκαιότητας στο φως του μαρξισμού».

Το 1956 έγινε μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΓΚΚ. Τη δεκαετία του ’60 δίδαξε φιλοσοφία στα πανεπιστήμια Κλερμόν Φεράν και Πουατιέ και αναδείχθηκε σε κύριο θεωρητικό του ΓΚΚ. Ως διευθυντής του Κέντρου Μαρξιστικών Σπουδών και Ερευνών άρχισε ένα διάλογο με τους χριστιανούς μέσα από τα βιβλία του Από το ανάθεμα στον διάλογο (1965) και ο Μαρξισμός του 20ου αιώνα (1966).

Τον Μάιο του 1965 επισκέφθηκε την Αθήνα. Ήταν ο βασικός προσκεκλημένος στην Πρώτη Εβδομάδα Σύγχρονης Σκέψης (12-20 Μαίου 1965), που διοργάνωσαν οι εκδόσεις Θεμέλιο. Ο Γκαροντί εξέφρασε θέσεις μάλλον αιρετικές απέναντι στον ορθόδοξο μαρξισμό, αλλά και θετικές ως προς τον καθολικισμό, σε βαθμό που προκάλεσε διαμαρτυρίες από το αριστερό ακροατήριο. Ο συγγραφέας Στρατής Τσίρκας επιχείρησε να τον προστατεύσει, λέγοντας: «Πρέπει να μην κάνουμε ιδεολογική τρομοκρατία». Στην ίδια εκδήλωση, ο Γκαροντί είπε πώς έβλεπε τον διάλογο:

Πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε όλους τους ανθρώπους, όποιοι κι αν είναι (εκτός βέβαια από τους Ες-Ες, εκτός από τους οπαδούς του κ. Χίτλερ ή εκείνου του μεγάλου ηλίθιου του Μουσολίνι) πρέπει να σκεφτόμαστε εκείνους που ονομάζουμε αντιπάλους και όχι εχθρούς, πρέπει πάντα να τους έχουμε απλωμένο το χέρι εγκάρδιο, γενναιόδωρο, δηλαδή ανθρώπινο, και να συζητάμε μαζί τους, να έχουμε επαφές μαζί τους.

Το 1968, υπό την επήρεια των ιδεών του Γαλλικού Μάη επέκρινε την εισβολή των σοβιετικών τανκς στην Τσεχοσλοβακία για την καταστολή του κινήματος της Άνοιξης της Πράγας, που στόχευε σ’ ένα κομμουνισμό με ανθρώπινο πρόσωπο και κατηγόρησε τους ιθύνοντες του ΓΚΚ ότι ουσιαστικά υποστηρίζουν τη Σοβιετική Ένωση, παρά τη δήθεν αποδοκιμασία της εισβολής.

Η τοποθέτησή του αυτή τον έφερε σε αντίθεση με το κόμμα του. Το Φεβρουάριο του 1970 καθαιρέθηκε από μέλος του Πολιτικού Γραφείου και τον Μάιο του 1970 διαγράφηκε από το ΓΚΚ. Όπως ομολόγησε αργότερα, πέρασε από τέτοια βαθιά κρίση, που λίγο έλειψε να τον οδηγήσει στην αυτοκτονία. Γρήγορα ξαναβρήκε τη συναισθηματική και διανοητική του ισορροπία, συνεχίζοντας την προσπάθειά του για την κατανόηση και την αμοιβαία προσέγγιση των πολιτισμών.

Το 1982 προσχώρησε στο Ισλάμ κι έγραψε ότι «Ο Χριστός του Παύλου δεν είναι ο Ιησούς της Βίβλου». Ως μουσουλμάνος υιοθέτησε το όνομα Ράγκαα (Ragaa) κι έγινε εξέχων σχολιαστής των ισλαμικών γραφών και υποστηρικτής της Παλαιστινιακής υπόθεσης. Το 1996 εξέδωσε το πιο αμφιλεγόμενο βιβλίο του Οι θεμελιώδεις μύθοι της ισραηλινής πολιτικής, στο οποίο υποστηρίζει την άρνηση του Ολοκαυτώματος. Στις 27 Φεβρουαρίου 1998, γαλλικό δικαστήριο τον καταδίκασε σε ποινή φυλάκισης με αναστολή, επειδή έκρινε ότι είχε παραβιάσει τον νόμο Γκεσό (από το όνομα του κομμουνιστή βουλευτή Ζαν Κλοντ Γκεσό, που τον εισηγήθηκε το 1990) για υποκίνηση φυλετικού μίσους και άρνηση εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Επίσης, του επέβαλε χρηματική ποινή 240.000 φράγκων, ενώ απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του βιβλίου.

Μετά την καταδίκη του, ο Γκαροντί έγινε ήρωας στον μουσουλμανικό κόσμο. Οι ιρανικές αρχές χαρακτήρισαν την απόφαση του γαλλικού δικαστηρίου «ναζιστική συμπεριφορά». Ο Γκαροντί ανακηρύχθηκε από τους διανοούμενους της Ιορδανίας ως «η πιο σπουδαία πνευματική προσωπικότητα του 20ου αιώνα», ενώ ο ηγέτης της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι τον χαρακτήρισε ως τον «μεγαλύτερο ευρωπαίο φιλόσοφο, μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη».

Σε πρόσφατες συνεντεύξεις του, ο Γκαροντί υποστήριξε ότι οι επιθέσεις της 11 Σεπτεμβρίου οργανώθηκαν από τις ίδιες τις ΗΠΑ. Επανέλαβε για μία ακόμη φορά τους ισχυρισμούς του ότι η γενοκτονία των Εβραίων από τους Ναζί ήταν ένας μύθος, που εφευρέθηκε από τους Τσόρτσιλ, Αϊζενχάουερ και Ντε Γκολ, για να δικαιολογήσουν την καταστροφή της Γερμανίας.

Το Δεκέμβριο του 2006 ο Γκαροντί δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει, λόγω προβλημάτων υγείας, ένα διεθνές συνέδριο για την αναθεώρηση του Ολοκαυτώματος. Σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του υποστήριξε την άποψη του Ιρανού Προέδρου, Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ, ότι το Ισραήλ θα πρέπει «να πάψει να υπάρχει».

Ο Ροζέ Γκαροντί πέθανε στο Παρίσι στις 13 Ιουνίου 2012, σε ηλικία 98 ετών.