Ζωή Καρέλλη (1901 – 1998)

Λογοτεχνικό ψευδώνυμο της ποιήτριας, θεατρικής συγγραφέως, δοκιμιογράφου και μεταφράστριας Χρυσούλας Αργυριάδου, το γένος Πεντζίκη. Υπήρξε επίλεκτο μέλος του λογοτεχνικού κύκλου της Θεσσαλονίκης και εξακολουθεί να παραμένει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παρουσίες στα νεοελληνικά γράμματα.

Στα γράμματα παρουσιάστηκε το 1935 από τις στήλες του περιοδικού Το Τρίτο Μάτι, όπου δημοσίευσε το δοκίμιο Διαθέσεις. Το 1937 πρωτοδημοσίευσε το ποίημά της Φετεπουρσικρί στο περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες και το 1940 την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο Πορεία. Η ποιητική της παρουσία είναι έντονη τη δεκαετία 1948-1958, κατά την οποία εξέδωσε εννέα ποιητικές συλλογές.

Συνολικά, εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές, πέντε θεατρικά έργα και πολλά δοκίμια, ενώ πολλά κείμενά της βρίσκονται δημοσιευμένα σε λογοτεχνικά περιοδικά, όπως τα Φιλολογικά Χρονικά, Νέα Εστία, Μακεδονικά Γράμματα, Μορφές, Ο Αιώνας μας, Σημερινά Γράμματα, Καινούρια Εποχή, Πνευματική Κύπρος, Νέα Πορεία. Υπήρξε μέλος του κύκλου του περιοδικού Κοχλίας της Θεσσαλονίκης, ψυχή του οποίου ήταν ο αδελφός της Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Ποιήματά της μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Ασχολήθηκε, επίσης, με τη λογοτεχνική μετάφραση, κυρίως έργων του Τόμας Έλιοτ, ενώ αξιοσημείωτο είναι επίσης το δοκιμιακό της έργο, κυρίως γύρω από τη λογοτεχνία και το θέατρο.

Η Ζωή Καρέλλη τιμήθηκε με το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική συλλογή Κασσάνδρα (1956) και το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τα Ποιήματα 1940-1973 (1974). Το 1982 έγινε η πρώτη γυναίκα που αναγορεύθηκε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1985 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης, της απένειμε το Μετάλλιο του Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ την αναγόρευσε επίτιμο διδάκτορα το 1988. Θήτευσε επί πολλά χρόνια στην καλλιτεχνική επιτροπή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος.

Άτομο στοχαστικό και με ποικίλα ενδιαφέροντα, η Ζωή Καρέλλη αφομοίωσε δημιουργικά την ελληνική (αρχαία, βυζαντινή και νέα) και ευρωπαϊκή λογοτεχνική παράδοση. Το μεταφυσικό πρόβλημα και η υπαρξιακή αγωνία αποτελούν σταθερούς άξονες της ποίησής της, σε συνδυασμό με τη γυναικεία ευαισθησία. Την προβληματική της ποίησής της μετέφερε και στα θεατρικά της έργα.

Η Ζωή Καρέλλη πέθανε στη Θεσσαλονίκη στις 16 Ιουλίου 1998, σε ηλικία 97 ετών.

Εργογραφία

Ποίηση

• Πορεία Ι (1940)
• Η εποχή του θανάτου (1948)
• Φαντασία του Χρόνου (1949)
• Της Μοναξιάς και της Έπαρσης (1951)
• Χαλκογραφίες και Εικονίσματα (1952)
• Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα (1955)
• Το πλοίο (1955)
• Παραμύθια του Κήπου (1955)
• Αντιθέσεις (1957)
• Ο Καθρέφτης του Μεσονυκτίου (1958)
• Το σταυροδρόμι (1973)
• Τα Ποιήματα της Ζωής Καρέλλη (1973)
• Για τα λουλούδια (1988)
• Για τη σελήνη (1988)
• Για τον άνεμο (1988)
• Μικρό ανθολόγιο (1988)
• Ποιήματα (1996)

Θέατρο

• Ο Διάβολος και η 7η εντολή (1959)
• Ικέτιδες (1962)​
• Σιμωνίς Βασιλόπαις του Βυζαντίου (1965)
• Ορέστης (1971)

Δοκίμια

• Περί αμφιβολίας (1958)
• Το απόλυτο στο έργο του Κλωντέλ (1959)
• Περιμένοντας τον Γκοντό · ή Το πάθος της αδράνειας (1967)
• Περί ελευθερίας και ενθουσιασμού στην ποίηση · Παρατηρήσεις (1982)
• Παρατηρήσεις (1982)
• Παρατηρήσεις Β’ (1994)