Ξυλέλλα: Το βακτήριο που απειλεί τις ελιές και τα αμπέλια της Ελλάδας (Photos | Video)

Η ξυλέλλα (Xylella fastidiosa) είναι ένα φυτοπαθογόνο βακτήριο που προσβάλλει και καταστρέφει καλλιέργειες υψηλής οικονομικής αξίας, μεταξύ των οποίων η ελιά, η άμπελος, η αμυγδαλιά και τα εσπεριδοειδή.

Πρωτοεμφανίστηκε το 1880 σε αμπελώνες της Καλιφόρνιας και αρχικά θεωρήθηκε ιογενούς προελεύσεως, πράγμα που καθυστέρησε την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος. Η παρουσία του ήταν περιορισμένη στην Αμερικανική ήπειρο μέχρι το 2013, όταν εντοπίστηκε σε ελαιώνες της Ν.Ιταλίας, στην περιοχή Απούλια, και έκτοτε έχει επεκταθεί στην υπόλοιπη χώρα, στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελβετία και προσφάτως στην Ισπανία, όπου έχει προκαλέσει σημαντικές καταστροφές σε πολλές καλλιέργειες. Σύμφωνα με το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ε.Ε., εώς και το 2017, μόνο στην Απούλια είχαν προσβληθεί και καταστραφεί 6,5 εκ. ελαιόδεντρα, ήτοι το 80% των καλλιεργειών, ενώ εκτιμάται πως η εξάπλωση του βακτηρίου μπορεί να προκαλέσει ζημιές ύψους 5,5 δις το χρόνο σε όλη την Ε.Ε., απώλειες 0,7δις στις εξαγωγές , ενώ κινδυνεύουν να χαθούν 300.000 θέσεις εργασίας.

Το βακτήριο μεταδίδεται μέσω εντόμων, κυρίως μικρών τζιτζικιών, όμως ο λόγος που έχει εξαπλωθεί σε τόσες χώρες είναι οι εισαγωγές μολυσμένου φυτικού υλικού. Οι μεσογειακές χώρες διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο εξάπλωσής του, λόγω κλιματολογικών συνθηκών, αφού η ξυλέλλα ευδοκιμεί σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και ξηρασίας. Μάλιστα, η Κρήτη ανήκει στις ιδιαίτερα απειλούμενες περιοχές, αφού πολλές από τις καλλιέργειές της, όπως και πολλά ενδημικά φυτά, συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο των φυτών-ξενιστών της ξυλέλλας.

Το βακτήριο αυτό προκαλεί την απόφραξη των αγγείων των φυτών, με αποτέλεσμα τη διακοπή της κυκλοφορίας του νερού και των θρεπτικών συστατικών. Τα συμπτώματα της προσβολής από την ξυλέλλα μοιάζουν με αυτά που προκύπτουν από ξηρασία ή τοξικότητα αλάτων και ζιζανιοκτόνων και περιλαμβάνουν χλώρωση, μάρανση, «καψάλισμα» των φύλλων, ξήρανση κλαδιών και τελικά νέκρωση του φυτού και είναι πιο έντονα σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και ξηρασίας. Τα συμπτώματα ενδέχεται να εμφανιστούν πολύ αργότερα από τη στιγμή της μόλυνσης και αυτό κάνει την έγκαιρη αντιμετώπισή της ακόμα πιο δύσκολη.

Οι γεωπόνοι της χώρας μας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς η ξυλέλλα δεν έχει κάνει ακόμα την εμφάνισή της στην Ελλάδα, αν όμως προσβληθεί έστω και μια καλλιέργεια, το βακτήριο εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα. Έως τώρα, δεν έχει βρεθεί κανένας τρόπος χημικής αντιμετώπισης της ασθένειας και μια μέθοδος που μπορεί να αναχαιτίσει την εξάπλωσή της είναι ο έλεγχος του εντόμου-φορέα. Όμως, οι εντατικοί ψεκασμοί εντομοκτόνων που απαιτούνται έχουν σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην ποιότητα των παραγόμενων τροφίμων όσο και στο περιβάλλον. Ένα άλλο μέτρο που προτείνεται είναι η εκρίζωση όλων των προσβεβλημένων φυτών, καθώς και όλων των φυτών σε ακτίνα 100 μέτρων, κάτι που βρίσκει σθεναρές αντιδράσεις από τους παραγωγούς.

Εν κατακλείδι, εφαρμόζεται το δόγμα «η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη» και επιβάλλεται η εφαρμογή αυστηρών μέτρων καραντίνας, φυτοϋγειονομικού ελέγχου και επισκοπήσεων στις εγκαταστημένες καλλιέργειες.

Συνιστάται οι παραγωγοί, οι φυτωριούχοι και οι εισαγωγείς φυτών να χρησιμοποιούν μόνο ελεγμένο, υγιές και πιστοποιημένο φυτικό υλικό, συνοδευόμενο από πιστοποιητικό φυτοϋγείας (τρίτες χώρες) ή από φυτοϋγειονομικό διαβατήριο (Ε.Ε.). Ιδανικά, εισαγόμενα φυτά θα πρέπει να προέρχονται από χώρα και περιοχή όπου δεν έχει αναφερθεί μόλυνση από ξυλέλλα. Τυχών ύποπτα συμπτώματα κατά τη διάρκεια της βλαστικής ανάπτυξης πρέπει να αναφέρονται άμεσα στις αρμόδιες φυτοΰγειονομικές υπηρεσίες, ενώ οι πολίτες που ταξιδεύουν στο εξωτερικό δεν πρέπει να μεταφέρουν φυτά κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα.