Αμπάς Κιαροστάμι (1940 – 2016)
Ιρανός σκηνοθέτης, από τους κορυφαίους και πιο προβεβλημένους του σύγχρονου κινηματογράφου. «Αντιπροσώπευε το υψηλότερο επίπεδο καλλιτεχνικότητας στο σινεμά», σύμφωνα με τον αμερικανό ομότεχνό του Μάρτιν Σκορσέζε.
Το 1970 ξεκίνησε την κινηματογραφική του διαδρομή με τη μικρού μήκους ταινία «Το ψωμί και το δρομάκι» και τρία χρόνια αργότερα γύρισε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία με τίτλο «Η εμπειρία» και θέμα τον πλατωνικό έρωτα ενός φτωχού αγοριού για μια πλούσια συνομήλική του. Ο Κιαροστάμι ήταν ενταγμένος στο «νέο κύμα» του ιρανικού σινεμά, νεορεαλιστικής προέλευσης, που άκμασε τη δεκαετία του ‘70 επί Σάχη και μιλούσε για τα πραγματικά προβλήματα της χώρας.
Μετά την επανάσταση του 1979, όταν εκδιώχθηκε ο Σάχης κι ανέλαβαν την εξουσία οι ισλαμιστές, ο Κιαροστάμι επέλεξε να μείνει στο Ιράν, όταν πολλοί καλλιτέχνες και συγγραφείς εγκατέλειψαν τη χώρα. Το 1987 γυρίζει την πρώτη του ταινία μυθοπλασίας μετά την Ιρανική Επανάσταση, με τίτλο «Πού είναι το σπίτι του φίλου μου;», η οποία ταυτίζεται με τη γέννηση του Νέου Ιρανικού Κινηματογράφου, που δημιούργησε εθνική σχολή και χαρακτηρίζεται από τα φτωχά μέσα παραγωγής, την ποιητική γραφή και τους αργούς αφηγηματικούς ρυθμούς.
H υπόθεση του έργου περιστρέφεται γύρω από ένα οκτάχρονο αγόρι, το οποίο πρέπει να επιστρέψει το σημειωματάριο του φίλου του που το πήρε κατά λάθος, για να μην τιμωρηθεί με αποβολή από το σχολείο. Στην ταινία αυτή εμφανίζονται τα στοιχεία εκείνα που θα χαρακτηρίσουν το ύφος του Κιαροστάμι: λιτότητα εκφραστικών μέσων, ελλειπτική αφήγηση και λυρισμός στην εικόνα. Η ταινία βρίσκεται μέσα στην πρώτη δεκάδα της λίστας που συνέταξε η Βρετανική Ακαδημία Κινηματογράφου με τις ταινίες που πρέπει να δει απαραίτητα ένα παιδί προτού συμπληρώσει τα 14 χρόνια του.
Το 1990 γίνεται ευρύτερα γνωστός στη Δύση με το «Κοντινό Πλάνο», μία ταινία που κάνει δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας και αφηγείται την πραγματική ιστορία ενός απατεώνα, ο οποίος εμφανίζεται ως διάσημος σκηνοθέτης σε μία σινεφίλ οικογένεια. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλής ανάμεσα στους κριτικούς και συχνά την κατατάσσουν μεταξύ των αριστουργημάτων του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Στο ίδιο μοτίβο κινείται και η επόμενη σημαντική ταινία του «Μέσα στους ελαιώνες» (1994). Ένας σκηνοθέτης φθάνει σ’ ένα χωριό χτυπημένο από σεισμούς, προκειμένου να γυρίσει μία ταινία. Οι δύο πρωταγωνιστές του, ο χτίστης Χουσείν και η μαθήτρια Ταχερέ, ζουν τον έρωτά τους τόσο ως μυθοπλασία, όσο και ως πραγματικό γεγονός. Η τελική σκηνή της ταινίας καταγράφεται ως μία από τις κορυφαίες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Το 1997 φθάνει στην καλλιτεχνική του κορύφωση με τη «Γεύση του Κερασιού», που πραγματεύεται το δικαίωμα του ατόμου να αποφασίζει για τη μοίρα του. Ένας μεσήλικας θέλει να αυτοκτονήσει, και, στην κυριολεξία, σκάβει το λάκκο του. Ύστερα, περιπλανιέται με το αυτοκίνητό του αναζητώντας κάποιον που θα δεχτεί να ρίξει στο λάκκο είκοσι φτυαριές χώμα έναντι αμοιβής. Το θέμα αποτελεί πρόσχημα για ατέλειωτες περιπλανήσεις και φιλοσοφικές συζητήσεις στους δρόμους της Τεχεράνης. Η ταινία βραβεύτηκε με τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες την ίδια χρονιά και απογείωσε τη φήμη του σκηνοθέτη της.
Δύο χρόνια αργότερα θα γυρίσει την ταινία «Ο άνεμος θα μας παρασύρει», που θα τιμηθεί με το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ της Βενετίας. Ένα κινηματογραφικό συνεργείο καταφθάνει σ’ ένα ορεινό χωριό του Ιράν, με σκοπό την καταγραφή μιας νεκρικής τελετής. Αντιμετωπίζει, όμως, ένα σοβαρό πρόβλημα. Η υπέργηρη, ετοιμοθάνατη, γυναίκα δε λέει να πεθάνει…
Κύκνειο άσμα του σπουδαίου σκηνοθέτη είναι η ταινία «Κάτι σαν έρωτας», γαλλοϊαπωνικής παραγωγής του 2012, με πρωταγωνίστρια μία όμορφη φοιτήτρια που εκπορνεύεται για να πληρώνει τα δίδακτρά της. Όταν θα γνωρίσει ένα γηραιό πολυμαθή πελάτη, μια ιδιαίτερη σχέση θα αναπτυχθεί ανάμεσα τους.
Ο Αμπάς Κιαροστάμι πέθανε στις 4 Ιουλίου 2016 στο Παρίσι, σε ηλικία 76 ετών. Έπασχε από καρκίνο του παχέος εντέρου και είχε μεταβεί στη γαλλική πρωτεύουσα για θεραπεία.
