Η Ευρώπη προετοιμάζεται για (άλλη μια) καταστροφική περίοδο ξηρασίας 2

 

Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Μετά από ασυνήθιστα χαμηλές ποσότητες βροχής και χιονιού αυτόν τον χειμώνα, η ήπειρος αντιμετωπίζει σοβαρή έλλειψη νερού.

Η ξηρασία σε διάφορα μέρη της Γαλλίας είναι τόσο σοβαρή αυτή τη στιγμή που σε ορισμένες περιοχες οι αρχές έχουν απαγορεύσει νέα έργα οικοδόμησης, για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Παρά τη σοβαρή έλλειψη στέγης στη Γαλλία, τα νέα σπίτια δεν αξίζουν την αποστράγγιση των υδάτινων πόρων που θα προκαλούσε η κατασκευή τους και οι ενδεχόμενοι νέοι κάτοικοι – σύμφωνα με εννέα κοινότητες στο νότο της χώρας.

Πρόκειται για ένα από τα πολλά σημάδια ότι το νερό στην Ευρώπη στερεύει. «Αυτό που βλέπουμε είναι κάτι σαν πολυετής ξηρασία», λέει ο Rohini Kumar του Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας Helmholtz στη Γερμανία. Ασυνήθιστα χαμηλές βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις καταγράφηκαν αυτόν τον χειμώνα – όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, την Ελβετία και τμήματα της Ιταλίας και της Γερμανίας. Η τρέχουσα κατάσταση ακολουθεί τις ευρωπαϊκές ξηρασίες το 2018, το 2019, το 2020 και το 2022.

Το περασμένο καλοκαίρι, η ξηρασία (που επιδεινώθηκε από τις θερμοκρασίες ρεκόρ σε όλη την ήπειρο), ήταν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Ο ξηρός χειμώνας που ακολούθησε σήμαινε ότι πολλοί υδροφόροι ορίζοντες – υπόγεια μέρη που συγκρατούν νερό – και επιφανειακές δεξαμενές δεν είχαν την ευκαιρία να ανακάμψουν. Τώρα, στα πρόθυρα του καλοκαιριού, οι ειδικοί ανησυχούν ότι μια σοβαρή έλλειψη νερού θα μπορούσε να απειλήσει σε μεγάλο βαθμό τις ζωές, τη βιομηχανία και τη βιοποικιλότητα.

Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο ξηρασίας παρακολουθεί δείκτες ξηρασίας σε ολόκληρη την ήπειρο, συμπεριλαμβανομένων δορυφορικών μετρήσεων, και αναφέρει ότι τεράστιες περιοχές είναι πολύ πιο ξηρές από ό,τι θα έπρεπε. «Ειλικρινά, σε όλη την Κεντρική Ευρώπη, αυτό το ζήτημα, είναι ένα ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα», λέει ο Carmelo Cammalleri του Πολυτεχνείου του Μιλάνου.

Εκτιμά ότι οι ταμιευτήρες στη Γαλλία και τη βόρεια Ιταλία είναι περίπου 40 με 50% χαμηλότεροι από ό,τι θα έπρεπε. Ο μεγαλύτερος ποταμός στην Ιταλία, ο Πάδος, είναι 60% κάτω από τα κανονικά του επίπεδα. Επιπρόσθετα, υπάρχει μόνο περίπου το μισό από το συνηθισμένο χιόνι στις Άλπεις από αυτό που θα περίμενε κανείς αυτήν την εποχή του χρόνου – αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα, επειδή μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης βασίζεται στο νερό από το λιώσιμο του χιονιού αυτων των διάσημων βουνών, κάθε άνοιξη. «Οι Άλπεις είναι γνωστές ως οι υδάτινοι πύργοι της Ευρώπης», λέει ο Cammalleri.

Η Γαλλία μόλις βίωσε τον πιο ξηρό χειμώνα της εδώ και 60 χρόνια. Σε ορισμένα μέρη, μπορεί να βρεί κανείς ακραία παραδείγματα για το πώς έχουν επηρεαστεί οι άνθρωποι. Για παράδειγμα, το χωριό Coucouron στα νότια της χώρας, όπου ένα φορτηγό έπρεπε να παραδίδει πόσιμο νερό έως και 10 φορές την ημέρα από τον Ιούλιο και μετά, χωρίς καμία διακοπή κατά τους υποτιθέμενους πιο βροχερούς μήνες.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, επίσης, πολλά ποτάμια βρίσκονται σε πρωτόγνωρα χαμηλά επίπεδα. Στην Ευρώπη, μπορεί να το διακρίνει κανείς στο Ρήνο, έναν ποταμό – αρτηρία που ξεκινά στις Άλπεις και ρέει μέσα από πολλές χώρες προς τη Βόρεια Θάλασσα. Η στάθμη του νερού του μειώθηκε σημαντικά πέρυσι, προκαλώντας τεράστιους πονοκεφάλους στις φορτηγίδες που τον χρησιμοποιούν για τη μεταφορά εμπορευμάτων. Αυτήν τη στιγμή, η στάθμη του είναι 1 με 2 μέτρα κάτω από το μέσο όρο για αυτήν την εποχή του χρόνου, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις. Πάντως, η Lucie Fahrner, εκπρόσωπος της Κεντρικής Επιτροπής για τη Ναυσιπλοΐα του Ρήνου, αρνείται ότι η στάθμη του ποταμού είναι χαμηλή αυτή τη στιγμή, παρά τα χαμηλότερα από το μέσο όρο επίπεδα, προσθέτοντας ότι υπάρχουν διάφορα μέτρα που αξιολογούνται, για να βοηθήσουν τη ναυτιλία να αντιμετωπίσει την ξηρασία, στο μέλλον.

Αυτό που θα συμβεί τους επόμενους μήνες θα έχει πραγματική σημασία. Οι άφθονες βροχοπτώσεις θα μπορούσαν να διευκολύνουν την κατάσταση και να αποτρέψουν το χειρότερο σενάριο. «Μιλάμε για μια θάλασσα, το νερό μιάς θάλασσας», λέει η Hannah Cloke του Πανεπιστημίου του Reading στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Όσον αφορά τον όγκο, εκατοντάδες εκατομμύρια κυβικά λίτρα βροχής θα πρέπει να πέσουν σε ολόκληρη την ήπειρο για να καλυφθεί το έλλειμμα», εκτιμά η ίδια. «Θα πρέπει να ανέρχεται σε υψηλότερες από το μέσο όρο βροχοπτώσεις για τη Γαλλία και ορισμένα άλλα μέρη, συμπεριλαμβανομένων περιοχών του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο, δυστυχώς, δεν είναι μεγάλες», προσθέτει.

Η μετεωρολογική υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, το Met Office, εκτιμά ότι υπάρχει πιθανότητα 10% για πιο βροχερό (από το μέσο όρο) Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο. Αντίθετα, υπάρχει 30% πιθανότητα αυτή η περίοδος να είναι πιο ξηρή από τον μέσο όρο. Το Met Office τονίζει ότι πρόκειται για μια «ευρεία προοπτική» και ενδέχεται να υπάρχουν ακόμα περιοχές με πολύ βροχερό καιρό, ακόμη και αν ο καιρός παραμένει ξηρός συνολικά.

Κάθε βροχή που πέφτει πρέπει επίσης να πέφτει με τον σωστό τρόπο και στα σωστά μέρη. «Υπάρχει πάντα η πιθανότητα, για παράδειγμα, αν τις έχουμε όλες σε δύο ημέρες, να δούμε μερικές πολύ σοβαρές πλημμύρες», λέει η Cloke. «Αυτό που θέλουμε είναι να δούμε σταθερή, σχετικά ήπια βροχή τους επόμενους μήνες».

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το πόσο ζεστό θα είναι αυτό το καλοκαίρι, λέει ο Cammalleri. Τα κύματα καύσωνα αυξάνουν την κατανάλωση νερού και αυξάνουν τους ρυθμούς εξάτμισης του. Σημειώνει πάντως, ότι οι ευρωπαϊκές προβλέψεις δεν υποδηλώνουν πως οι θερμοκρασίες θα είναι τόσο υψηλές όσο πέρυσι – αν και υπάρχει, μέχρι στιγμης κάποια αβεβαιότητα.

Επειδή οι πιθανότητες ξηρασίας φέτος είναι μη αμελητέες – για να το θέσουμε ήπια – οι ειδικοί συνέστησαν προετοιμασία από τώρα για να αποτραπούν οι χειρότερες επιπτώσεις ενός ξηρού καλοκαιριού. Ο περιορισμός της χρήσης νερού είναι ένα προφανές, αλλά κρίσιμο βήμα. Η Γαλλία δεν είναι το μόνο μέρος όπου ισχύουν περιορισμοί στην κατανάλωση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η απαγόρευση των ποτίσματος κήπων που εισήχθη το περασμένο καλοκαίρι παρέμεινε σε ισχύ όλο το χειμώνα στη νοτιοδυτική κομητεία της Κορνουάλης και σε μέρος του γειτονικού Ντέβον.

Στην Καταλονία, μόλις εισήχθησαν νέοι περιορισμοί στη χρήση του νερού – τα αγροκτήματα πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση κατά 40% και η βιομηχανία κατά 15%. Δεν επιτρέπεται πλέον το πλύσιμο των δρόμων με πόσιμο νερό. Στην Ελβετία, ορισμένες τοπικές αρχές διανέμουν φυλλάδια ζητώντας από τους κατοίκους να μην σπαταλούν το νερό. «Θα πρέπει να προετοιμαστούμε για το χειρότερο», λέει ο Kumar.

Τα τελευταία χρόνια, διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας, προσπάθησαν να προστατεύσουν τις πηγές νερού τους – καλύπτοντας πχ τους παγετώνες και το χιόνι των βουνών με γιγάντια φύλλα που αντανακλούν τον ήλιο. Αυτό μπορεί να είναι αποτελεσματικό σε μικρές περιοχές, αλλά, όσον αφορά τη διασφάλιση των υδάτινων πόρων για πολλά εκατομμύρια ανθρώπους, μπορεί να μην είναι μια βιώσιμη επιλογή, λεει η Manuela Brunner του ETH Ζυρίχης και του Ινστιτούτου Έρευνας Χιονιού και Χιονοστιβάδας στο Νταβός της Ελβετίας.

Κοιτάζοντας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, η Brunner υποστηρίζει ότι παρατηρούμε μια αλλαγή στη συνειδητοποίηση, ​​σχετικά με την ξηρασία στην Ευρώπη, με την Ελβετία, για παράδειγμα, να βρίσκεται στο κατώφλι της δημιουργίας ενός συστήματος ανίχνευσης και προειδοποίησης ξηρασίας σε όλη τη χώρα. «Αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα, από το να μην μιλάμε για ξηρασία μέχρι να έχουμε μια εθνική πλατφόρμα προειδοποίησης ξηρασίας», προσθετει. Η υπηρεσία πρόκειται να λειτουργήσει από το 2025.

Οι χώρες πρέπει επίσης να ελέγξουν τις διαρροές των σωληνώσεων – περίπου το ένα τέταρτο του πόσιμου νερού στην Ευρώπη χάνεται με αυτόν τον τρόπο. Πάντως, μπορεί σύντομα να πίνουμε όλοι περισσότερα ανακυκλωμένα λύματα. Ερευνητές στη Βαρκελώνη αξιολόγησαν πρόσφατα την ασφάλεια των λυμάτων που συνήθως παροχετεύονται στη θάλασσα. Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα, εξηγούν ότι μόλις υποβληθεί σε χημική επεξεργασία και αραιωθεί, το νερό φαίνεται ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση. Προτείνουν πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να βοηθήσει στον εφοδιασμό της Βαρκελώνης με νερό κατά τη διάρκεια έντονων ξηρασιών.

Οι μεγάλες αλλαγές είναι αναπόφευκτες, λέει ο Cammalleri: «Η προσαρμογή σε αυτό το είδος ξηρασίας δεν μπορεί να λυθεί πραγματικά με βραχυπρόθεσμη δράση». Παρόλο που η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή δεν είναι ο μόνος παράγοντας πίσω από τη συνεχιζόμενη ξηρασία της Ευρώπης – η φυσική διακύμανση στα επίπεδα του νερού παίζει επίσης ρόλο – οι ολοένα και πιο υψηλές θερμοκρασίες κάθε καλοκαίρι θα επιδεινώσουν την κατάσταση. Η συμβουλή της Brunner σε αυτό το σημείο περικλείεται σε τρεις μόνο λέξεις: «Σταματήστε την κλιματική αλλαγή».

Πηγή: Wire