Τα απομεινάρια μιας γιγαντιαίας λίμνης που έγινε σήμερα μια απέραντη έρημος

Όλα ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Οι Σοβιετικοί, υπό την καθοδήγηση του τρομακτικού οράματος του Στάλιν με τίτλο «Μεγάλο Σχέδιο για το Μετασχηματισμό της Φύσης», αποφάσισαν να εκτρέψουν το νερό από δύο ποτάμια, τον Amou-Daria και τον Syr-Daria, τα οποία τροφοδοτούσαν για αιώνες τη λίμνη Αράλη. Ο στόχος του σχεδίου ήταν να αξιοποιηθεί αυτό το νερό σε ένα αρδευτικό έργο που θα δημιουργούσε μεγάλες φυτείες βαμβακιού και χωράφια με σιτάρι σε όλες τις στέπες του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν.

Ως αποτέλεσμα αυτής της εκτροπής, το 90% των επιφανειακών υδάτων της Αράλης εξαφανίστηκε μέσα σε μόλις 40 χρόνια. Ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη στον κόσμο, και σε μια ριπή οφθαλμού, εξαφανίστηκε εντελώς.

Όπως δείχνουν οι δορυφορικές φωτογραφίες, έχουν απομείνει δύο τμήματα με νερό, η «μικρή» κυκλική θάλασσα προς τα βόρεια και η “μεγάλη κοκαλιάρικη” θάλασσα προς το νότο. Μεταξύ τους βρίσκεται μια μεγάλη, αμμώδης στέπα η οποία κάποτε, όπως θυμούνται ακόμη οι ηλικιωμένοι κάτοικοι των γύρω περιοχών, ήταν καλυμμένη με νερό.

Τα αποτελέσματα: επίπεδο αλατότητας δώδεκα φορές υψηλότερο από μερικές δεκαετίες νωρίτερα, μια κατεστραμμένη τοπική οικονομία (κάποτε βασισμένη στην αλιεία), και η εξαφάνιση των περίπου 20 ενδημικών ειδών ψαριών.

Στον ξηρό πυθμένα της λίμνης, μπορεί να δει κανείς απίστευτες σκηνές. Απομεινάρια  πλοίων να κείτονται σε μια απέραντη έρημο. Μια έρημη περιοχή που ονομάζεται «ο τάφος» από τους ντόπιους, που έχει μετατραπεί σε ένα θλιβερό τουριστικό αξιοθέατο.

Κοντά στο χωριό Zhalanash, 30 χλμ από το Tastubek και 60 χλμ από το Aralsk, τρία ναυάγια θυμίζουν στους τουρίστες τη δοκιμασία που βιώνουν οι κάτοικοι της περιοχής αυτής. Μέχρι το 2006, υπήρχαν 12 εγκαταλειμμένα  πλοία στην έρημο. Κατά τα τελευταία δέκα χρόνια, οι κάτοικοι του Αrlask τα έκοψαν σε κομμάτια και τα πούλησαν για παλιοσίδερα.

Το 2005, η κυβέρνηση του Καζακστάν συνεργάστηκε με την Παγκόσμια Τράπεζα, σε μια προσπάθεια να αντιστρέψει μια από τις μεγάλες περιβαλλοντικές καταστροφές της ανθρωπότητας. Η λύση ήταν ένα φράγμα 13 χιλιομέτρων, που χτίστηκε στα νότια της μικρής θάλασσας. Χάρη σε αυτό το φράγμα, η εκροή του νερού από το βόρειο σώμα τελικά σταμάτησε, επιτρέποντας στην κατάσταση να σταθεροποιηθεί ακόμα και να αντιστραφεί.

Μέσα σε λίγα χρόνια, τα επίπεδα του νερού άρχισε να αυξάνονται, η πανίδα σιγά-σιγά επέστρεψε, οι ψαράδες άρχισαν να εργάζονται για μια ακόμη φορά. Πράγματι, στην πρώην πόλη-λιμάνι της Arlask, η οποία πριν το έργο απείχε 100 χιλιόμετρα από την ακτή, τα νερά πλησίασαν σε απόσταση 25 χιλιομέτρων. Τα χαμένα νερά ήταν πλέον σε απόσταση αναπνοής.

Αυτές οι φωτογραφίες του Didier Bizet μας μεταφέρουν στο μικρό χωριό της Tastubek, ένα βήμα από την άλλοτε πολύβουη παραθαλάσσια πόλη της Arlask.

Εκεί ζούνε η Akerke και ο σύζυγός της Nurzhan, ο οποίος μετακόμισε στο χωριό πριν από μερικά χρόνια. Αναγκαστικά, για να συμπληρώσουν τα προς το ζην, άρχισαν να δουλεύουν ως ψαράδες, μια βιομηχανία που φαινόταν να έχει πλήρως εξαλειφθεί μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα. Όμως, μετά την κατασκευή του φράγματος, περισσότερα από 15 είδη ψαριών επανεμφανίστηκαν. Η αλιευτική παραγωγή ζωντάνεψε και πάλι και από τα ιστορικά χαμηλά των 600 τόνων το 1996 έφθασε στους 7.200 τόνους σήμερα.

Με 45 βαθμούς το καλοκαίρι και -25 τον χειμώνα, ο Nurzhan και οι ψαράδες φίλοι του δουλεύουν 7 ημέρες την εβδομάδα για να επιβιώσουν.

Σήμερα, το Tastubek μπορεί να αρχίσει να αισθάνεται ελπίδα για το μέλλον. Ο χρόνος άλλαξε και πάλι σε αυτή την περιοχή της λίμνης Αράλης. Πράσινο έχει αρχίσει να φυτρώνει στο έδαφος και τα πουλιά άρχισαν να τραγουδούν πάλι στις καλαμιές. Το έργο κατασκευής φραγμάτων είναι έτοιμο για να ξεκινήσει τη δεύτερη φάση, η οποία θα ανεβάσει επιπλέον 4 μέτρα ψηλότερα την κατασκευή, φέρνοντας το νερό ακόμη πιο κοντά στην Aralsk.

Παρόλα αυτά, το μέλλον δεν είναι βέβαιο. Η ολοκλήρωση αυτού του έργου στηρίζεται στις ιδιοτροπίες του αυταρχικού προέδρου του Καζακστάν. Προς το παρόν, η ενέργειά του (και τα χρήματα του) κατευθύνονται στη Διεθνή Έκθεση της Αστάνα, η οποία συγκεντρώνει τον πλούτο στην πρωτεύουσα της χώρας. Η μοίρα της λίμνης Αράλης πλέον στηρίζεται σταθερά στα χέρια ενός ανθρώπου και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τι θα συμβεί στη συνέχεια.