Σαν σήμερα-Η Μαρί Κιουρί και τα δύο βραβεία Νόμπελ
Η Μαρί Κιουρί είναι πέραν αμφιβολίας η διαπρεπέστερη γυναίκα επιστήμονας όλων των εποχών.
Η πρωτεργάτρια της έρευνας για τη ραδιενέργεια ήταν μια παθιασμένη ερευνήτρια, αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα και ένα από τα λαμπρότερα μυαλά που είδε ποτέ ο κόσμος.
Τα δύο βραβεία Νόμπελ το αποδεικνύουν άλλωστε αυτό με τον πλέον περίτρανο τρόπο!
Η ζωή της σημαδεύτηκε από μια σειρά πρωτιές, τις οποίες και θα δούμε παρακάτω.
Το φαινόμενο Μαρί Κιουρί ήταν ωστόσο δύο άνθρωποι, με την αυταπάρνηση του συζύγου της Πιερ, που άφησε τη δική του ερευνητική δουλειά για τη συνδράμει στη μελέτη της ραδιενέργειας, να συντελεί αποφασιστικά σε μια σειρά ανακαλύψεων που φέρουν το όνομά της.
Κι αυτό δεν αναφέρεται βέβαια για να μειώσει σε τίποτα την αίγλη της, απλώς για να υποδείξει άλλη μια πτυχή του βίου της.
Η επιστήμονας λοιπόν που ανακάλυψε μια σειρά από ραδιενεργά στοιχεία, όπως το Πολώνιο και το Ράδιο, και συνέβαλε αποφασιστικά στην προαγωγή της επιστημονικής γνώσης, έμελλε να περάσει στην ιστορία της επιστήμης ως η μόνη γυναίκα που τιμήθηκε με δύο Νόμπελ σε δύο διαφορετικά επιστημονικά αντικείμενα, τη Φυσική και τη Χημεία…
Πρώτα χρόνια
Η Μαρία Σκλοντόφσκα (ευρέως γνωστή ως Μαρί Κιουρί) γεννιέται στη Βαρσοβία της Πολωνίας στις 7 Νοεμβρίου 1867 ως το νεότερο από τα πέντε παιδιά μιας οικογένειας δασκάλων. Η μικρή Μαρί έδειξε από νωρίς την κλίση της στα μαθηματικά και τη φυσική, ακολουθώντας σε αυτό την αγάπη του πατέρα της για τις επιστήμες.
Οι άριστες επιδόσεις της στο σχολείο και ο ασίγαστος νους της έδιναν χαρά στους γονείς της, μέχρι να χτυπήσει η τραγωδία την οικογένεια: η Κιουρί θα χάσει τη μητέρα της από φυματίωση στην τρυφερή ηλικία των 11 ετών.
Κορυφαία μαθήτρια και στα γυμνασιακά της χρόνια, η Κιουρί δεν είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, καθώς μόνο αγόρια γίνονταν δεκτά. Συνέχισε βέβαια τη μάθηση στο «κρυφό σχολειό» της πόλης, μια εκπαιδευτική δομή που δρούσε υπογείως και σε πλήρη μυστικότητα.
Τόσο η Μαρί όσο και η αδερφή της, Μπρόνια, ονειρεύονταν να φύγουν στο εξωτερικό για να αποκτήσουν κανονική πανεπιστημιακή μόρφωση, η οικονομική κατάσταση όμως της οικογένειας το απαγόρευε. Απτόητες οι δύο αδερφές, έκαναν μια συμφωνία για να επωφεληθούν αμοιβαία: η Μαρί θα έπιανε δουλειά για να στηρίξει την Μπρόνια όσο ήταν ακόμα στο σχολείο και μόλις η μικρότερη αδερφή ενηλικιωνόταν θα ανταπέδιδε τη χάρη στη Μαρί. Για τα επόμενα 5 χρόνια λοιπόν, η Μαρί θα απασχολούταν ως οικοδιδάσκαλος, αφιερώνοντας τον ελεύθερο χρόνο της στη μελέτη της φυσικής, της χημείας και των μαθηματικών.
Άφιξη στο Παρίσι
Το 1891, η Κιουρί έφτανε επιτέλους στο πολυπόθητο Παρίσι. Πρώτος σταθμός, η Σορβόννη. Αφιερώθηκε με όλες της τις δυνάμεις στα ακαδημαϊκά της καθήκοντα, με την προσήλωσή της να έχει ωστόσο προσωπικό κόστος για την ίδια: με τα πενιχρά οικονομικά της, η Μαρί επιβίωνε με βουτυρωμένο ψωμί και τσάι, με την κακή διατροφή να της δημιουργεί συχνά προβλήματα υγείας.
Τίποτα δεν μπορούσε ωστόσο να την καταβάλει. Το 1893 θα ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη φυσική, ενώ ο επόμενος χρόνος θα της φέρει άλλο ένα πτυχίο, αυτή τη φορά στα μαθηματικά. Την ίδια εποχή, θα πάρει μια χρηματοδότηση για να ερευνήσει μια σειρά από διαφορετικούς τύπους χάλυβα και τις μαγνητικές τους ιδιότητες.
Η Κιουρί χρειαζόταν πλέον ένα εργαστήριο για τις έρευνές της και ένας συνάδελφος θα τη σύστηνε στον γάλλο φυσικό Πιερ Κιουρί. Ο έρωτας θα χτυπούσε κατακούτελα το νεαρό ζευγάρι, το οποίο θα έμενε στην Ιστορία ως εκρηκτικό επιστημονικό ντουέτο!
Τα χρόνια των ανακαλύψεων
Ο Πιερ και η Μαρί Κιουρί ήταν αμφότεροι ταγμένοι επιστήμονες και εντελώς αφιερωμένοι ο ένας στον άλλο. Αρχικά μάλιστα εργάζονταν σε διαφορετικά projects, με τη Μαρί να γοητεύεται από τη δουλειά του Ανρί Μπεκερέλ, του γάλλου φυσικού που είχε ανακαλύψει ότι το ουράνιο ανέδιδε ακτίνες, ασθενέστερες μάλιστα από τις ακτίνες Χ του Ρέντγκεν.
Η Κιουρί θα πήγαινε το έργο του Μπεκερέλ μερικά επίπεδα παραπάνω, διεξάγοντας πλέον τα δικά της πειράματα. Θα ανακάλυπτε λοιπόν ότι οι ακτίνες παρέμεναν σταθερές παρά τη μορφή ή την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το ουράνιο. Το θεωρητικό της μοντέλο υποδείκνυε ότι οι ακτίνες προέρχονταν από την ατομική δομή του στοιχείου, μια επαναστατική επιστημονική υπόθεση που θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της πυρηνικής φυσικής. Για να περιγράψει το φαινόμενο που είχε διαπιστώσει, η Κιουρί θα χρησιμοποιούσε τον όρο «ραδιενέργεια».
Η Μαρί και ο Πιερ θα αποκτούσαν μια κόρη το 1897, την Ιρέν, γεγονός που δεν στάθηκε φυσικά εμπόδιο στο ερευνητικό τους έργο. Την ίδια εποχή μάλιστα ο Πιερ θα βάλει κατά μέρος τις δικές του επιστημονικές μελέτες για να βοηθήσει τη Μαρί στην περαιτέρω εξερεύνηση αυτού του καινοφανούς φαινομένου που η σύζυγός του είχε ονομάσει κομψά «ραδιενέργεια».
Πειραματιζόμενο με διάφορα ορυκτά, το φοβερό και τρομερό ντουέτο θα ανακάλυπτε ένα νέο ραδιενεργό στοιχείο το 1898. Το ονόμασαν «Πολώνιο», από τη γενέτειρα της Μαρί, την Πολωνία. Την ίδια εποχή θα ανίχνευαν την παρουσία ενός ακόμη ραδιενεργού υλικού, το οποίο αποκάλεσαν «Ράδιο».
Το 1902, το ζεύγος Κιουρί ανακοίνωσε ότι είχε παράγει στο εργαστήριο ένα δέκατο του γραμμαρίου καθαρό Ράδιο, αναγορεύοντας την ύπαρξή του ως ένα ιδιαίτερο χημικό στοιχείο.
Επιστημονική διασημότητα
Η Μαρί Κιουρί έγραψε Ιστορία το 1903, όταν έγινε η πρώτη γυναίκα που βραβευόταν ποτέ με Νόμπελ (Φυσικής). Μοιράστηκε βέβαια τον ιδιαίτερα τιμητικό έπαινο με τον σύζυγό της Πιερ και τον Ανρί Μπεκερέλ για τη συνολική συνεισφορά τους στην ανακάλυψη της ραδιενέργειας.
Με τη βράβευση, το ζεύγος Κιουρί απέκτησε διεθνή φήμη για τα επιστημονικά του επιτεύγματα, την ίδια στιγμή που χρησιμοποίησε το διόλου ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό που συνόδευε το Νόμπελ για να επεκτείνει την ερευνητική του δραστηριότητα. Ο επόμενος χρόνος θα σημαδευτεί από ένα χαρμόσυνο γεγονός για το ευτυχισμένο ζεύγος: θα υποδεχτούν τη δεύτερη κόρη τους, Ιβ.
Το 1906 θα είναι μια πολύ κακή χρονιά για τη Μαρί, αφού θα χάσει τον σύντροφο της ζωής της και μόνιμο συνεργάτη της: ο Πιερ θα σκοτωνόταν στο Παρίσι όταν τον παρέσυρε διερχόμενη άμαξα. Παρά το συντριπτικό πένθος της, η Μαρί δεν θα το βάλει κάτω και σύντομα θα πάρει τη θέση του στη Σορβόννη, γινόμενη μάλιστα η πρώτη γυναίκα καθηγητής του περίφημου πανεπιστημίου.
Η φήμη της Κιουρί έμελλε ωστόσο να εκτοξευτεί ακόμα περισσότερο, όταν θα της απονεμόταν άλλη μια σημαντική τιμή το 1911: το βραβείο Νόμπελ, αυτή τη φορά στη Χημεία! Οι ανακαλύψεις του Ραδίου και του Πολωνίου της εξασφάλισαν άλλο ένα βραβείο, γινόμενη έτσι ο πρώτος επιστήμονας στα χρονικά που κέρδιζε δύο βραβεία Νόμπελ. Παρά το γεγονός βέβαια ότι το βραβείο τής απονεμήθηκε για τη δική της ερευνητική δουλειά, η Κιουρί δεν παρέλειψε στον λόγο που εκφώνησε να αποτίσει φόρο τιμής στον πολυαγαπημένο της σύζυγο.
Εκτόξευση στη δόξα
Η φήμη της Κιουρί είχε αγγίξει πλέον ταβάνι. Θα ένωνε τις δυνάμεις της με άλλους περίφημους επιστήμονες της εποχής, όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Μαξ Πλανκ, στο πρώτο παγκόσμιο συνέδριο φυσικής, το οποίο διοργανώθηκε ακριβώς για να συζητηθούν οι πρωτοποριακές ανακαλύψεις που τράνταζαν πλέον συθέμελα πολλούς τομείς της επιστήμης.
Η Κιουρί έμελλε βέβαια να γευτεί και την πικρή πλευρά της διασημότητας, όταν το 1911 έγινε γνωστός ο δεσμός της με τον πρώην μαθητή του συζύγου της. Διασύρθηκε και χλευάστηκε από τον περιοδικό Τύπο ως «αντροχωρίστρα» (ο δεσμός της ήταν παντρεμένος), με τα σκανδαλοθηρικά έντυπα της εποχής να ξετρυπώνουν σκανδαλιστικές λεπτομέρειες για τη δύο φορές Νομπελίστα.
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος το 1914, η Κιουρί άφησε αμέσως το ερευνητικό της έργο και αφιέρωσε τον χρόνο και τις πηγές της στους πολεμικούς σκοπούς. Πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη φορητών τομογράφων για το πεδίο της μάχης, με τα ιατρικά αυτά ακτινολογικά οχήματα να μένουν γνωστά ως «Μικρές Κιουρί».
Μετά τον πόλεμο, η Κιουρί χρησιμοποίησε τη φήμη της για να προάγει τις έρευνές της. Επισκέφτηκε τις ΗΠΑ δύο φορές -το 1921 και το 1929-, για να συγκεντρώσει κονδύλια ώστε να προμηθευτεί Ράδιο και να ιδρύσει ένα ερευνητικό ινστιτούτο για τη ραδιενέργεια στη Βαρσοβία.
Τελευταία περίοδος και κληρονομιά
Όλα αυτά τα χρόνια που πειραματιζόταν με τα ραδιενεργά υλικά θα άφηναν το στίγμα τους στην υγεία της Κιουρί, η οποία τριγύριζε μάλιστα παντού με δοκιμαστικούς σωλήνες που περιείχαν Ράδιο. Το 1934 λοιπόν η διαπρεπής επιστήμονας θα περνούσε την πόρτα σανατορίου της Γαλλίας, για να ξεκουραστεί και να ανακτήσει τις δυνάμεις της. Δεν θα έβγαινε ωστόσο ποτέ από κει, καταλήγοντας στις 4 Ιουλίου 1934 από αναιμία, η οποία είχε προκληθεί από τη χρόνια έκθεση στη ραδιενέργεια.
Η Κιουρί έκανε μια σειρά από κολοσσιαίες επιστημονικές ανακαλύψεις κατά τη διάρκεια της ζωής της, γεγονός που θα την αναγόρευε στην κορυφαία γυναίκα επιστήμονα όλων των εποχών, εξασφαλίζοντάς της τόνους επαίνων και βραβείων, που δεν θα σταματούσαν με τον θάνατό της.
Το 1995, τα απομεινάρια της Κιουρί και του συζύγου της θα μεταφέρονταν στο Πάνθεο του Παρισιού, τον τελικό τόπο ανάπαυσης για τα μεγαλύτερα μυαλά της Γαλλίας. Η Κιουρί είναι μάλιστα η πρώτη (και η μόνη) γυναίκα που αναπαύεται στο Πάνθεο.
Η λατρεία που είχε στην επιστήμη δεν πέθανε βέβαια μαζί της: η κόρη της, Ιρέν Κιουρί, ακολούθησε τα βήματα της επιφανούς μητέρας της, κερδίζοντας το Νόμπελ Χημείας το 1935. Και όμοια με τους γονείς της, μοιράστηκε την τιμή με τον σύζυγό της, για τη δουλειά τους στη σύνθεση νέων ραδιοενεργών στοιχείων!
Η διαπρεπέστερη γυναίκα επιστήμονας άφησε κληρονομιά στην ανθρωπότητα την αφοσίωση και την αγάπη με την οποία περιέβαλλε σε όλο της τον βίο την επιστήμη…
