Παιχνίδια ισχύος στο φόντο της πανδημίας – Οι πιθανές επιπτώσεις της Covid-19 στην παγκόσμια ασφάλεια

Σε έγγραφο που κυκλοφόρησε πρόσφατα (8 Μαΐου 2020) στο αμερικανικό Κογκρέσο, με θέμα «Covid-19: Πιθανές επιπτώσεις στο διεθνές περιβάλλον ασφάλειας – Επισκόπηση θεμάτων και περαιτέρω ανάγνωση για το Κογκρέσο», αναφέρεται πως Αμερικανοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι:
«Η πανδημία Covid-19 θα μπορούσε να είναι ένα παγκόσμιο γεγονός με βαθιές και μακροχρόνιες επιπτώσεις τόσο στο διεθνές περιβάλλον ασφάλειας όσο και στον μελλοντικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στον κόσμο». Ορισμένοι από τους τομείς, στους οποίους είναι πιθανόν να επέλθει αλλαγή, είναι:

Η παγκόσμια τάξη, οι διεθνείς θεσμοί και η παγκόσμια διακυβέρνηση
Μερικοί αναλυτές εκτιμούν ότι η πανδημία Covid-19 θα μπορούσε να προκαλέσει ή να επιταχύνει την παρακμή ή τη φθορά τόσο της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία λειτουργεί από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όσο και των διεθνών θεσμών και των κανόνων που συμβάλλουν σε αυτήν (εννοείται την υφιστάμενη διεθνή τάξη), αλλά και της παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Η εν λόγω παρακμή ή φθορά της φιλελεύθερης τάξης υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών θα μπορούσε να θέσει το υπόβαθρο για την αντικατάστασή της από μια νέα ή τροποποιημένη παγκόσμια τάξη, η οποία, με τη σειρά της, θα διέπεται από νέους κανόνες και πρακτικές.

Η παγκόσμια ηγεσία και ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών
Ορισμένοι αναλυτές έχουν επικεντρωθεί στο πώς, κατά την άποψή τους, η πανδημία Covid-19 καταδεικνύει ότι οι ΗΠΑ διατηρούν ή επιβεβαιώνουν τον ρόλο τους ως παγκόσμιου ηγέτη.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι η πανδημία αποδεικνύει πως οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεξαν να αποσυρθούν ή δεν είναι πλέον ικανές να εκτελούν αυτόν τον ρόλο. Φυσικά το σύνθημα της κυβέρνησης Τραμπ «Πρώτα η Αμερική» («America First») έχει επηρεάσει την εκτίμηση αρκετών αναλυτών σχετικά με τον ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ο πιθανός ρόλος της Κίνας ως παγκόσμιου ηγέτη
Η πανδημία ίσως κατέδειξε ότι η Κίνα επιθυμεί και επιδιώκει να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης στη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών, εφόσον διαθέτει τη δυνατότητα να το πράξει.
Οι ενέργειες του Πεκίνου τις πρώτες ημέρες της εκδήλωσης της Covid-19 στην Ουχάν, καθώς και η λεγόμενη «διπλωματία της μάσκας», δηλαδή η αποστολή ιατρικών προμηθειών και προσωπικού σε άλλες χώρες, με συνεχή επισήμανση αυτών των δωρεών από την κινεζική κυβέρνηση στα εγχώρια και διεθνή ΜΜΕ, έχουν προκαλέσει μια διαρκή συζήτηση σχετικά με τη δυνατότητα της Κίνας να ενεργεί ως παγκόσμιος ηγέτης.

Οι σχέσεις των ΗΠΑ και ο ανταγωνισμός με την Κίνα και τη Ρωσία
Στην παρούσα φάση η πανδημία έχει «σημαδέψει» τόσο τις σινοαμερικανικές σχέσεις όσο και τον μείζονα ανταγωνισμό ισχύος των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα και τη Ρωσία.
Για ορισμένους αναλυτές η πανδημία αποτελεί ευκαιρία για συνεργασία μεταξύ της Ουάσιγκτον και του Πεκίνου, ενώ για άλλους η πανδημία συνιστά μια σημαντική νέα πηγή διαφωνιών και αρένα ανταγωνισμού, η οποία επηρεάζει αρνητικά τις σινοαμερικανικές σχέσεις και οδηγεί σε μια κατάσταση ανάλογη του Ψυχρού Πολέμου.
Μάλιστα κάποιοι διερωτώνται: «Μήπως οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αποσυνδέσουν την οικονομία τους από την Κίνα και να μειώσουν την εξάρτησή τους από αυτήν για βασικά υλικά και προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομειακών προμηθειών και των φαρμακευτικών προϊόντων;».

Η δημοκρατία, ο αυταρχισμός και η απολυταρχία
Για ορισμένους αναλυτές η πανδημία φαίνεται να προκαλεί τα δημοκρατικά συστήματα διαφόρων χωρών και να παρέχει στους ηγέτες τους την ευκαιρία ή έστω το σκεπτικό για τη λήψη μέτρων με στόχο την κατάληψη μεγαλύτερης εξουσίας. Δηλαδή τη μετακίνηση του πολιτεύματος από τη δημοκρατία προς τον αυταρχισμό ή την απολυταρχία ή ακόμη την ενίσχυση ή την εδραίωση των ήδη αυταρχικών μορφών διακυβέρνησής τους.

Η κοινωνική ένταση, οι μεταρρυθμίσεις και η κυβερνητική σταθερότητα
Δεν θεωρείται απίθανο η Covid-19 να προκαλέσει αυξημένες κοινωνικές εντάσεις σε ορισμένες χώρες, οι οποίες με τη σειρά τους να οδηγήσουν σε μεταρρυθμίσεις και να αποσταθεροποιήσουν ή να προκαλέσουν την πτώση των κυβερνήσεων.
Παρόμοιες συνέπειες προκάλεσαν ορισμένα γεγονότα του παρελθόντος που άλλαξαν τον κόσμο, όπως ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Τέτοιες αλλαγές θα μπορούσαν να διαφοροποιήσουν τους πολιτικούς προσανατολισμούς, τις εθνικές στρατηγικές, τις εξωτερικές πολιτικές και τις αμυντικές πολιτικές των χωρών στις οποίες συμβαίνουν.

Παγκόσμια οικονομία και παγκοσμιοποίηση
Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν ότι η πανδημία θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικές και δυνητικά μακροχρόνιες αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία, οι οποίες με τη σειρά τους θα μπορούσαν να αναμορφώσουν το διεθνές περιβάλλον ασφάλειας.
Μεταξύ άλλων είναι πιθανό το ενδεχόμενο σημαντικής ύφεσης της παγκόσμιας οικονομίας, γεγονός το οποίο θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην ανάδυση των κοινωνικών εντάσεων που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Δεδομένου ότι η Covid-19 μείωσε τον όγκο του παγκόσμιου εμπορίου και διέκοψε τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, μήπως ακολουθήσει η επιβράδυνση ή διακοπή της οικονομικής παγκοσμιοποίησης;

Οι συμμαχικές αμυντικές δαπάνες και οι συμμαχίες των ΗΠΑ
Το ζήτημα επιμερισμού των βαρών, δηλαδή το αν οι σύμμαχοι των ΗΠΑ επωμίζονται ένα επαρκές μερίδιο του συλλογικού συμμαχικού αμυντικού βάρους, υπήρξε εδώ και πολύ καιρό ένα θέμα διαμάχης μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Μάλιστα, στο ζήτημα αυτό έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση επί κυβερνήσεως Τραμπ.
Ορισμένοι αναλυτές διερωτώνται: «Η ύφεση της οικονομίας των συμμάχων των ΗΠΑ, εξαιτίας της πανδημίας, θα οδηγήσει στη μείωση των αμυντικών τους δαπανών, γεγονός που θα επηρεάσει αρνητικά το ΝΑΤΟ και όχι μόνον;».

Η συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Κατά τη διάρκεια της κρίσης του νέου κορωνοϊού είναι αναμενόμενη η δημιουργία έντασης μεταξύ των χωρών – μελών της Ε.Ε. Η ασυμφωνία στον τομέα της οικονομίας και πιθανώς στη λήψη μέτρων σχετικά με τις διακρατικές μετακινήσεις πολιτών και αγαθών ενδέχεται να επηρεάσει προσωρινά ή και μόνιμα τη συνοχή της Ε.Ε.

Η αμυντική στρατηγική των ΗΠΑ, οι αμυντικές δαπάνες και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις
Οι τεράστιες δαπάνες για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας στις ΗΠΑ ίσως οδηγήσουν σε σημαντική μείωση των αμυντικών δαπανών τα επόμενα χρόνια. Ως συνέπεια αυτής της σημαντικής μείωσης οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να οδηγηθούν σε αναθεώρηση της αμυντικής τους στρατηγικής, σε αλλαγές των αμυντικών τους προγραμμάτων, καθώς και σε μείωση ή τερματισμό ορισμένων υπερατλαντικών στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Οι μη κρατικοί δρώντες
Ορισμένοι αναλυτές έχουν επικεντρωθεί αφενός στον τρόπο με τον οποίο οι μη κρατικοί δρώντες, όπως οι διεθνείς τρομοκρατικές και εγκληματικές οργανώσεις, αντιδρούν στην πανδημία Covid-19, αφετέρου στην προτεραιότητα που απαιτείται να δοθεί μελλοντικά για την αντιμετώπισή τους.
Διαφαίνεται ότι ένας αριθμός ζητημάτων, τα οποία άπτονται κυρίως της οικονομίας, της ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής και έχουν προκύψει εξαιτίας της πανδημίας, απασχολούν σοβαρά τη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία των Ηνωμένων Πολιτειών, προκειμένου να προετοιμαστούν για την επόμενη μέρα.
Σε πρώτη φάση επιχειρείται η αποκωδικοποίηση – ανάλυση των μελλοντικών εγχώριων οικονομικών επιπτώσεων και του νέου διεθνούς περιβάλλοντος ασφάλειας. Στην επόμενη φάση αναμένεται η εκμετάλλευση της εκτίμησης που θα προκύψει από την ανάλυση, δηλαδή η χάραξη και η εφαρμογή της υψηλής στρατηγικής των ΗΠΑ στη μετά την Covid-19 εποχή.

 

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής
(geostrategical@yahoo.gr)

topontiki.gr