Μάσκα: Πόσο είχε προστατεύσει στην πανδημία της ισπανικής γρίπης;
Πόσο πρόθυμοι ήταν τότε οι άνθρωποι να τη φορέσουν; Είχε περιορίσει την επέκταση της ασθένειας και τη θνησιμότητα; Ένας ιστορικός δίνει απαντήσεις.
Η χρήση μάσκας στην πανδημία του νέου κορονοϊού έχει διχάσει όχι μόνο το κοινό αλλά και τους ειδικούς, με την τελευταία σύσταση στη χώρα μας να την καθιστά υποχρεωτική σε μια σειρά κλειστών χώρων όπως τα ΜΜΜ και τα νοσοκομεία.
Πόσο πολύ είχε βοηθήσει όμως στην προηγούμενη μεγάλη πανδημία, την ισπανική γρίπη, που εκτιμάται ότι το διάστημα 1918-1920 είχε σκοτώσει γύρω στα 50 εκατομμύρια ανθρώπους; Παρόλο που οι δύο ασθένειες διαφέρουν, έχει ενδιαφέρον κυρίως να δούμε αν είχε συμμορφωθεί τότε ο κόσμος με τη χρήση της, όπως γράφει ένας καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, ο Σάμιουελ Κον, σε νέο άρθρο στο The Conversation.
Απαγορεύεται το πτύειν
Όταν είχε ξεσπάσει η ισπανική γρίπη, όπως και τώρα σε διάφορα μέρη του κόσμου επιβλήθηκαν περιορισμοί. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, έκλεισαν σχολεία, εκκλησίες, θέατρα, κινηματογράφοι, μαγαζιά και κουρεία, ενώ όσοι «τολμούσαν» να βήξουν, να φτύσουν, να φιληθούν ή ακόμη και να φλυαρήσουν δημοσίως έρχονταν αντιμέτωποι με πρόστιμα, τα οποία επέβαλε η ειδική μονάδα της αστυνομίας που είχε αναλάβει τις περιπολίες στους δρόμους.
Εξίσου αυστηροί περιορισμοί είχαν επιβληθεί και στον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νότιο Αφρική, αν και τα μέτρα ήταν πιο χαλαρά στη Βρετανία και την ηπειρωτική Ευρώπη. Και ενώ σε παλαιότερες πανδημίες, όπως στη μακρά ιστορία της χολέρας στην Ευρώπη, ο κόσμος αντιδρούσε βίαια, δεν συνέβη το ίδιο απέναντι στα μέτρα ασφαλείας κατά της ισπανικής γρίπης.
Οι μάσκες, ωστόσο, ήταν από τα μέτρα που δέχτηκε λιγότερο πρόθυμα, παρόλο που στην αρχή η χρήση τους ήταν δημοφιλής, με εφημερίδες της εποχής όπως η Oklahoma City Times να περιγράφουν, τον Οκτώβριο του 1918, μια «στρατιά νέων γυναικών εργατών του πολέμου» που εμφανίζονταν «σε πολυσύχναστους δρόμους και σε γραφεία με τα πρόσωπά τους καλυμμένα με ασπίδες γάζας».
Αποτελεσματική ή όχι;
Όπως και σήμερα, έτσι και στην περίπτωση της ισπανικής γρίπης οι ειδικοί διαφωνούσαν σχετικά με την αποτελεσματικότητα της μάσκας. Όταν μάλιστα ένας Γάλλος βακτηριολόγος, ο Σαρλς Νικόλ, ανακάλυψε τον Οκτώβριο του 1918 ότι ο ιός της γρίπης ήταν εξαιρετικά μικρός, διάφορες εφημερίδες άρχισαν να σχολιάζουν ότι η προσπάθειά μας να προστατευτούμε με μάσκα είναι «σαν να χρησιμοποιείς συρματοπλέγματα για να απομονώσεις τις μύγες». Παρά την ανακάλυψη του Νικόλ, κάποιες τοπικές αρχές σε Καναδά, Αυστραλία, καθώς και η πολιτεία της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, έκαναν υποχρεωτική τη χρήση μάσκας, ενώ στις υπόλοιπες χώρες παρέμενε στο επίπεδο της σύστασης.
Μετά την ανακάλυψη του Νικόλ, ο κόσμος άρχισε να χάνει την εμπιστοσύνη του στις μάσκες και κάποιοι τις είδαν σαν παραβίαση των πολιτικών ελευθεριών τους. Υπήρχαν μάλιστα και περιπτώσεις «ανταρτών» που άνοιγαν τρύπες στις μάσκες τους για να καπνίσουν ένα τσιγάρο.
Οι αρχές δεν εισέπραξαν με μεγάλο ενθουσιασμό την ανυπακοή του κόσμου, επιβάλλοντας πρόστιμα και στέλνοντας ακόμη και στη φυλακή όσους απέφευγαν επιδεικτικά να φορέσουν μάσκα – ή τη φορούσαν σκόπιμα με λάθος τρόπο. Στην Αριζόνα, ένας τραπεζίτης επιχείρησε να αναδειχθεί σε εθνικό ήρωα όταν επέμεινε, αντί να πληρώσει πρόστιμο, να πάει φυλακή για την άρνηση να φορέσει μάσκα. Σε κάποιες περιοχές, απέφευγαν να κάνουν χρήση μάσκας ακόμη και οι δικαστές στα δικαστήρια.
Στη Βρετανία, από την άλλη, όπου η χρήση μάσκας παρέμεινε μια σύσταση, η οποία μάλιστα απευθυνόταν κυρίως σε συγκεκριμένες κατηγορίες όπως οι νοσηλευτές σε νοσοκομεία, δεν αμφισβητήθηκε έντονα η αποτελεσματικότητά της πριν από τον Μάρτιο του 1919, και μόνο στους επιστημονικούς κόλπους. Όμως τότε ακόμη και η επιθεώρηση Lancet χαρακτήρισε τις μάσκες «αμφιλεγόμενο μέτρο».
Ανάμεσα στα στοιχεία που στήριζαν τέτοιους χαρακτηρισμούς ήταν αμερικανικές στατιστικές όπως αυτή του Σαν Φρανσίσκο (1918) που έδειχνε ότι παρά τη σχολαστική χρήση μάσκας στο καλύτερα οργανωμένο νοσοκομείο της πόλης, το 78% των νοσηλευτών μολύνθηκε.
Εξίσου, αν όχι περισσότερο απογοητευτικές στατιστικές αποκάλυπταν ότι τα ποσοστά θνησιμότητας σε αμερικανικές πολιτείες όπου δεν είχε γίνει υποχρεωτική η χρήση μάσκας δεν ήταν υψηλότερα από εκείνα της Καλιφόρνια.
Η υπόθεση της «μασκοφοβίας»
«Πολλές από αυτές τις λεπτομέρειες εκφράζουν και το σήμερα» σχολιάζει ο ιστορικός, προσθέτοντας: «Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι μια τόσο ασήμαντη υποχρέωση δημιούργησε τέτοιες αντιδράσεις, σε αντίθεση με πιο αυστηρούς κανόνες όπως η απαγόρευση της συνομιλίας, ενός φιλιού ή της παρακολούθησης μιας θρησκευτικής λειτουργίας στη βαθιά θρησκευόμενη Αμερική».
Ο ίδιος καταλήγει: «Ίσως πρέπει να μελετηθεί η αντίδραση του ανθρώπου στη χρήση μάσκας. Αν δούμε τον κόσμο μέσα στους επόμενους μήνες να αντιστέκεται μαζικά σε αυτήν, θα είχε ενδιαφέρον να μελετηθεί η υπόθεση κάποιας φοβίας απέναντι στην κάλυψη του προσώπου μας».
sputniknews.gr
