Κλιματική αλλαγή: Οι προβλέψεις ενός «κυνηγού καταιγίδων» για τα καιρικά φαινόμενα στην Ελλάδα (Photos)

Η κλιματική κρύβεται πίσω από τις απότομες αλλαγές του καιρού στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον φυσικομαθηματικό και «κυνηγό καταιγίδων» Χρήστο Ντουντουλάκη.

Το «κυνήγι καταιγίδων» δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, καθώς κρύβει κινδύνους. Ο Χρήστος Ντουντουλάκης και η ομάδα του λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα και πραγματοποιούν καταγραφές καιρικών φαινομένων, αλλά και του νέου φαινομένου των «red sprites» (γνωστά και ως κόκκινα δαιμόνια).

Ο καθηγητής φυσικής και μαθηματικών και συγγραφέας του βιβλίου «Τα φυσικά φαινόμενα και η επιστημονική ερμηνεία τους», Χρήστος Ντουντουλάκης, μίλησε στο topontiki.gr και στη δημοσιογράφο Υπατία Κοκκινάκη, προκειμένου να δώσει απαντήσεις για τις απότομες εναλλαγές στον καιρό της Ελλάδας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, την κλιματική αλλαγή, τα «red sprites» και το κυνήγι καταιγίδων.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην Ελλάδα και η κλιματική αλλαγή

Τον τελευταίο χρόνο ήταν έντονες η εναλλαγές του καιρού στην Ελλάδα από υψηλές θερμοκρασίες για την εποχή σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίας. Επίσης,  είδαμε αρκετά ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνες με το θερμόμετρο να ξεπερνά τους 40 βαθμούς Κελσίου, πλημμύρες, και σφοδρές χιονοπτώσεις σε χαμηλά υψόμετρα, πώς το εξηγείτε αυτό;

Πράγματι, αν και δεν είναι ασυνήθιστο να έχουμε θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών το καλοκαίρι στη χώρα μας ή σφοδρές χιονοπτώσεις τον χειμώνα ακόμη και σε χαμηλά υψόμετρα, αυτό που συμβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες και με μεγαλύτερη συχνότητα μετά το τέλος της δεκαετίας του 1990, είναι η εμφάνιση ιδιαίτερα έντονων, μέχρι και ακραίων καιρικών φαινομένων.

Ως ακραίο καιρικό φαινόμενο θεωρούμε κάτι που, με απλά λόγια, εκδηλώνεται με αξιοσημείωτη ή και πρωτοφανή ένταση. Δηλαδή, με ένταση που μπορεί να μην έχει καταγραφεί ξανά τα τελευταία 20 ή 50 χρόνια ή ακόμη και ποτέ πριν. Πρόσφατα παραδείγματα είναι η σφοδρή κακοκαιρία στην Εύβοια στις 9/8/2020, που στοίχισε τη ζωή σε 8 συνανθρώπους μας, όπως και ο ανεμοστρόβιλος στο λεκανοπέδιο Αττικής τα ξημερώματα στις 13/10/2020 που προκάλεσε μεγάλες ζημιές κυρίως στο Νέο Ηράκλειο. Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ιδιαίτερα έντονων φαινομένων (και) στη χώρα μας, είναι μια συνέπεια της κλιματικής αλλαγής ή, αλλιώς, παγκόσμιας θέρμανσης.

Πώς επηρεάζει η κλιματική αλλαγή τα καιρικά φαινόμενα στην Ελλάδα;

Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι τα κάνει εντονότερα. Αυτό μπορεί να συντείνει στην ερημοποίηση κάποιων περιοχών. Για παράδειγμα, αν εκεί που είχαμε ομοιόμορφα κατανεμημένες βροχοπτώσεις από τον Σεπτέμβρη ως τον Μάρτη, τώρα τείνουμε να έχουμε όλο και πιο συχνά, ασυνήθιστη ζέστη και μακρές περιόδους ξηρασίας που διακόπτονται από ισχυρές βροχές μερικών ωρών ή λίγων ημερών, στις οποίες πέφτει μαζεμένο το νερό αρκετών μηνών.

Με τι είδους φαινόμενα εκτιμάτε ότι θα βρεθούμε αντιμέτωποι μέσα στην επόμενη δεκαετία;

Ήδη έχουμε αρχίσει να παίρνουμε μια πρόγευση. Η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τα χαρακτηριστικά όλων των εποχών.

Τα καλοκαίρια πλέον είναι μακρά και θερμά. Δεν είναι απαραίτητο να έχουμε πάντα πολύ υψηλές απόλυτες τιμές θερμοκρασίας (όπως, π.χ. το 2007 και το 2017) αν και αυτό θα γίνεται συχνότερα. Μπορεί να έχουμε και πολλές ημέρες με θερμοκρασίες πάνω από τον μέσο όρο (π.χ. 2012), κάτι που προκαλεί κόπωση σε όλους τους οργανισμούς.

Οι μεταφορές αφρικανικής σκόνης είναι πλέον συχνότερες, εντονότερες και συμβαίνουν ακόμη και σε μήνες που δεν συνηθίζεται (π.χ. μέσα στον χειμώνα).

Μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 20 βαθμών στην καρδιά του χειμώνα, κυρίως στην ηπειρωτική χώρα, είναι κάτι που ήδη παρατηρούμε. Αυτό συντείνει στην εκδήλωση καταιγίδων με τροπικά χαρακτηριστικά ακόμη και τους χειμερινούς μήνες.

Η συχνότητα χιονοπτώσεων μειώνεται αλλά η έντασή τους, όποτε και όπου αυτές εκδηλώνονται, είναι συνήθως μεγαλύτερη. Τα βουνά μας μένουν περισσότερο καιρό «γυμνά» από χιόνι, κάτι που έχει επιπτώσεις και στον υδροφόρο ορίζοντα.

Οι ισχυρές καταιγίδες με μεγάλες εντάσεις, αρκετό ή μεγάλο χαλάζι, πλημμύρες και ανεμοστροβίλους, είναι επίσης κάτι που παρατηρείται με αυξανόμενη συχνότητα και θα συνεχιστεί αυτή η αυξητική τάση.

Εν ολίγοις, περισσότερη σκόνη, ισχυρότερες καταιγίδες, περισσότερες πλημμύρες και καταστροφές, λιγότερο κρύο και χιόνι, υψηλότερες μέσες τιμές θερμοκρασίας όλο το χρόνο.

«Red Sprites» στον ουρανό της Ελλάδας

Μιλήστε μας λίγο και για τα «red sprites»… Πόσο συχνά τα βλέπουμε στον ελληνικό ουρανό; Έχει αυξηθεί το φαινόμενο ή μειωθεί; Αν ναι, γιατί συμβαίνει αυτό;

Τα red sprites είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει, υπό προϋποθέσεις, πάνω από ισχυρές καταιγίδες και μπορούμε να τα περιγράψουμε απλά ως αμυδρούς, αλλά εντυπωσιακούς, κόκκινους «κεραυνούς». Να σημειωθεί πως ο τρόπος δημιουργίας τους είναι διαφορετικός από αυτόν των κεραυνών, απλά αναφέρεται ο όρος για να έχει μια προσεγγιστική εικόνα ο αναγνώστης. Εμφανίζονται σε ύψη από 40 ως 90 km στην ατμόσφαιρα, δηλαδή έχουν διαστάσεις δεκάδων χιλιομέτρων τόσο σε ύψος αλλά και σε πλάτος, και διαρκούν μόλις μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου. Είναι πολύ αμυδρά και για να τα παρατηρήσει κάποιος με γυμνό μάτι θα πρέπει να βρίσκεται σε αρκετά σκοτεινό ουρανό και με άριστες συνθήκες παρατήρησης. Για πρώτη φορά καταγράφηκαν σε φωτογραφία το 1989 στις ΗΠΑ, αν και υπήρχαν μαρτυρίες για θέασή τους από πολύ παλαιότερα (τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα). Πρόκειται δηλαδή για ένα νεοανακαλυφθέν φαινόμενο. Από εκεί και πέρα, μέχρι και τις μέρες μας, υπάρχει έντονη επιστημονική έρευνα, για να βρεθεί ο ακριβής τρόπος δημιουργίας τους αλλά και να παρατηρηθούν με λεπτομέρεια και άλλα αντίστοιχα φαινόμενα. Να τονιστεί εδώ πως τα red sprites είναι μόνο ένα μέλος της οικογένειας των «παροδικών φωτεινών συμβάντων» (TLEs ή Transient Luminous Events) όπως αποκαλούνται. Υπάρχουν και άλλα, απλά τα red sprites είναι ευκολότερο να καταγραφούν, για αυτό είναι και πιο γνωστά σε σχέση με τα υπόλοιπα.

Επειδή είναι νέα και σχετικά άγνωστα φαινόμενα, αυτοί που τα παρατηρούν στον πλανήτη είναι ελάχιστοι και συνήθως αποτελούν ερευνητικό προσωπικό σε πανεπιστήμια και οργανισμούς. Στη χώρα μας, υπάρχει ένας τετραμελής «πυρήνας», αποτελούμενος από εμένα (Χρήστο Ντουντουλάκη), τον Δημήτρη Σαγιάκο, τον Θανάση Παπαθανασίου και τον Παναγιώτη Τσούρα που τα «κυνηγάμε» από το 2015, οπότε και έγινε η 1η καταγραφή στη χώρα μας από τον Δημήτρη Σαγιάκο.

Τα τελευταία δυο χρόνια που έχουμε συστηματοποιήσει τις έρευνές μας και τα «κυνηγάμε» μαζί με άλλους συναδέλφους στη χώρα μας, μπορούμε να πούμε ότι στον ελληνικό ουρανό εμφανίζονται αρκετά συχνά. Αυτό επιβεβαιώνεται και από δορυφορικές καταγραφές που καταδεικνύουν πως η περιοχή μας αλλά και η Μεσόγειος γενικότερα, είναι ένα από τα «hotspots» του πλανήτη για την καταγραφή red sprites και παροδικών φωτεινών συμβάντων στην ανώτερη ατμόσφαιρα γενικότερα.

Το αν αυξάνονται ή μειώνονται, δεν μπορούμε να το πούμε με σιγουριά, καθώς δεν έχουμε ακόμη ικανό αριθμό στατιστικών στοιχείων. Θα μπορούσε να πει κάποιος εύλογα πως, «αν αυξάνεται ο αριθμός των ισχυρών καταιγίδων στο πέρασμα των ετών, τότε αυτό συνεπάγεται και τη γενική αυξητική τάση στην εμφάνιση των red sprites, με μια πιθανή περιοδική αυξομείωση ίσως, που μπορεί να οφείλεται σε άλλους παράγοντες όπως π.χ. την ηλιακή δραστηριότητα». Όμως φρόνιμο είναι να δούμε τι θα μας δείξουν και τα πραγματικά δεδομένα στο πέρασμα των ετών.

Οι κίνδυνοι στο «κυνήγι καταιγίδων»

Στη διαδικασία του Storm Chasing (κυνήγι καταιγίδων), έχετε παρατηρήσει κάτι για το οποίο θα θέλατε να επιστήσετε την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας και των πολιτών;

Θα ήθελα να αναφέρω κάτι κυρίως προς τα νεότερα μέλη των «καταιγιδοκυνηγών» ή storm-chasers της χώρας μας. Ένας «κυνηγός» τέτοιων επικίνδυνων φαινομένων, βρίσκεται συχνά σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο από όσο φαντάζεται. Όσο έμπειρος και αν είσαι, δεν πρέπει να είσαι ποτέ επαναπαυμένος ότι είσαι απόλυτα ασφαλής. Πάντα πρέπει να τηρούνται όλα τα μέτρα προστασίας και πρέπει διαρκώς να υπάρχει εγρήγορση για την παρατήρηση της εξέλιξης ενός δυναμικού φαινομένου όπως η καταιγίδα. Ο «κυνηγός» οφείλει από πριν να έχει καταστρώσει ένα σχέδιο διαφυγής σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Και μία φορά μόνο να χρειαστεί, θα είναι αρκετό.

Για τους πολίτες και κυρίως εκείνους που εργάζονται εκτεθειμένοι στα στοιχεία της φύσης, χρειάζεται μεγάλη προσοχή, ιδιαίτερα όταν έχουν εκδοθεί έκτακτα δελτία. Μην υπερεκτιμούν τις δυνάμεις τους και να ακολουθούν τις συμβουλές αυτοπροστασίας της πολιτικής προστασίας, ιδιαίτερα σε μια εποχή που τα βίαια καιρικά φαινόμενα είναι συχνότερα και το σκηνικό που θεωρούμε ασφαλές, μπορεί να μετατραπεί σε παγίδα θανάτου σε ελάχιστα λεπτά.

topontiki.gr