«Εξπρές Σαμίνα»: Σπασμένο στα δύο στον βυθό συνεχίζει να ξυπνά μνήμες

Ακριβώς 21 χρόνια σήμερα από τις 26 Σεπτεμβρίου 2000, από το ναυάγιο του επιβατηγού-οχηματαγωγού «Εξπρές Σαμίνα», που προσέκρουσε στις νησίδες «Πόρτες», έξω από την Πάρο, η τρίτη μεγαλύτερη σε θύματα, 82, ελληνική μεταπολεμική ναυτική τραγωδία έχει ήδη κριθεί δικαστικά. Ποινές (μικρές) επιβλήθηκαν, οι δύο από τους καταδικασθέντες που μπήκαν φυλακή βγήκαν. Το κουφάρι του πλοίου, όμως, είναι ακόμα εκεί, στο ίδιο σημείο, στον βυθό. Πέρα από την ανείπωτη θλίψη για όσους χάθηκαν, και για την παριανή κοινωνία αυτή η τραγική ιστορία είναι «μια πληγή που πρέπει να κλείσει»…

«Σήμερα, κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει αυτούς που έφυγαν άδικα. Τα λόγια θα είναι πάντοτε φτωχά όταν καλούνται να περιγράψουν το μέγεθος της απόγνωσης. Εκτός, όμως, από τις ψυχές που χάθηκαν και ζητούν μια δικαίωση, που δεν τους την έδωσε ο χρόνος και οι άνθρωποι, είμαστε και εμείς οι ζωντανοί, που ζούμε στο νησί και είδαμε τον Ιούνιο του 2020 τον εφιάλτη να ξαναγυρίζει και να πλανάται γύρω και πάνω από τις ακτές του νησιού μας» λέει στο naftemporiki.gr o δήμαρχος Πάρου, Μάρκος Κωβαίος.

Πέρυσι ήταν, ανατρέχει, που το κουφάρι του πλοίου, κομμένο πια στα δύο στον βυθό της Πάρου, εμφάνισε μικρή διαρροή καυσίμων, «διαταράσσοντας την καθημερινότητα», καθώς και την καλοκαιρινή περίοδο που βρισκόταν σε εξέλιξη.

«Η άμεση κινητοποίησή μας, σε αγαστή συνεργασία με το λιμεναρχείο και το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο, έδωσαν ευτυχώς τη λύση, πριν το πρόβλημα πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Αυτό πιστοποίησαν, εξάλλου, και οι μετρήσεις που ακολούθησαν στην ευρύτερη περιοχή της Παροικιάς. Έδειξαν ότι οι παραλίες μας είναι πεντακάθαρες και τα θαλάσσια ύδατα κατάλληλα για κολύμβηση», με τα σχετικά αποτελέσματα να δημοσιεύονται σε ηλεκτρονική ιστοσελίδα της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αναφέρει.

Πλέον, οι δύο απαντλήσεις που έχουν προηγηθεί, η πρώτη μετά το ναυάγιο και η δεύτερη το καλοκαίρι του 2020, απομάκρυναν και τα τελευταία εναπομείναντα πετρελαιοειδή του ναυαγίου. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Κωβαίος, η προϊούσα διάβρωση του πλοίου και η έκλυση τοξικών και επικίνδυνων ουσιών ενδέχεται να προκαλέσουν στο μέλλον τοπική οικολογική υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. «Από την άλλη, οι μνήμες που παραμένουν άσβεστες και το συνακόλουθο ψυχολογικό βάρος, δυσβάσταχτο για τους κατοίκους της Πάρου, πολύ περισσότερο για τους συγγενείς και φίλους των θυµάτων, επιτείνονται από την παραμονή του κουφαριού στον τόπο της τραγωδίας» υπογραμμίζει.

Μεταφέροντας, όπως λέει, την απαίτηση των Παριανών να δοθεί επιτέλους τέρμα στο αρνητικό κλίμα που προκαλεί στο νησί το ναυαγισμένο «Εξπρές Σαμίνα», ο δήμαρχος μετέβη τον Ιούλιο του 2020 στο υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Στο πλαίσιο συνάντησης με τον αρμόδιο υπουργό, Γιάννη Πλακιωτάκη, η δημοτική Αρχή παρουσίασε «μία άρτια οργανωμένη ατζέντα κι ένα ολοκληρωμένο, ακριβές σχέδιο για την εξεύρεση των πόρων και την όλη διαδικασία ανέλκυσης του πλοίου». Παράλληλα, ζήτησε από την Πολιτεία να προχωρήσει άμεσα σε κάθε απαραίτητη ενέργεια για την απομάκρυνση του ναυαγίου από τη θαλάσσια είσοδο του κεντρικού λιμένα του νησιού, ο οποίος «είναι εθνικής σημασίας και σε κοντινή απόσταση από παραλίες ιδιαίτερου φυσικού κάλλους». Σύμφωνα με τον κ. Κωβαίο, ο κ. Πλακιωτάκης, «ο οποίος από την πρώτη στιγμή στάθηκε αρωγός στην προσπάθεια για την οριστική επίλυση του συγκεκριμένου θέματος που ταλανίζει το νησί τόσα χρόνια, δεσμεύτηκε για άμεση εκκίνηση των διαδικασιών ανέλκυσης του πλοίου», κάτι το οποίο επανέλαβε και τον Αύγουστο πέρυσι, όταν επισκέφτηκε την Πάρο.

«Να κλείσει η πληγή»

Σήμερα, εξηγεί ο δήμαρχος, «γνωρίζουμε ότι οι διαδικασίες που ξεκίνησαν έχουν προσκρούσει σε μια σειρά από νομικά ζητήματα. Από την πλευρά μας, δείχνουμε συνεχές ενδιαφέρον, διατηρώντας συνεχή επικοινωνία με το υπουργείο και τις αρμόδιες Αρχές, διεκδικώντας τον περιορισμό και την οριστική επίλυση του ζητήματος. Παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις και δεν θα εφησυχάσουμε αν δεν μπει ένα τέλος με την ανέλκυση και απομάκρυνση του “Εξπρές Σαμίνα” από τη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Παροικιάς. Αναµένουµε, ωστόσο, και από την ίδια την Πολιτεία την υλοποίηση των δεσµεύσεών της. Είναι αδήριτη η ανάγκη. Για να κλείσουμε αυτή την πολυεπίπεδη χέουσα πληγή και να γαληνέψουν και οι ψυχές των ανθρώπων που δεν υπάρχουν πια ανάμεσά μας» τονίζει ο κ. Κωβαίος.

Σε δύο κομμάτια

Διευθυντής στην εταιρεία Τεχνική Προστασίας Περιβάλλοντος, ο ωκεανογράφος Βασίλης Μαμαλούκας-Φραγκούλης γνωρίζει από πρώτο χέρι τη σημερινή εικόνα του ναυαγίου. Η εταιρεία είχε ασχοληθεί και τον πρώτο καιρό με την περισυλλογή του πετρελαίου που είχε διαρρεύσει στην επιφάνεια της θάλασσας, τότε και δύτες άλλης εταιρείας είχαν εκτελέσει εργασίες απάντλησης των πετρελαίων μέσα από το βυθισμένο πλοίο.

Είκοσι χρόνια μετά, Μάιο και Ιούνιο του 2020, επέστρεψε στην Πάρο, καθώς άρχισαν να παρατηρούνται κάποιες ποσότητες μαύρων πετρελαίων, οι οποίες ρύπαιναν τις ακτές στο εσωτερικό του κόλπου της Παροικιάς. «Όντως, το λιμεναρχείο εντόπισε διαρροή ακριβώς πάνω από το ναυάγιο – μέχρι τότε όλα αυτά τα χρόνια δεν είχαν βγει ποσότητες μεγάλες, που να ρυπαίνουν τις ακτές» λέει σήμερα στο naftemporiki.gr. Από κει και πέρα, κινήθηκε άμεσα η διαδικασία αντιμετώπισης της ρύπανσης. «Ως εταιρεία αναλάβαμε, κατόπιν ανάθεσης από τους ασφαλιστές του πλοίου (η ασφάλιση εξακολουθεί και μετά τη βύθισή του), έπειτα από σχετική συνεννόηση και με τους νέους (μετά τη μεταβίβασή του έπειτά από το ναυάγιο) πλοιοκτήτες του βυθισμένου καραβιού. Τοποθετήσαμε πλωτό φράγμα πάνω από τον χώρο του ναυαγίου, σε καθημερινή βάση κάναμε περισυλλογή των υπολειμμάτων που διέρρεαν, ήταν σαφές ότι επρόκειτο για αξιόλογη διαρροή. Ενόψει και της τουριστικής περιόδου, δεν ήταν κάτι που θα αφηνόταν στην τύχη του. Θα προκαλούσε πολύ μεγάλη ζημιά και στο περιβάλλον, και στην τουριστική κίνηση του νησιού, γιατί ήταν ακριβώς στην είσοδο του κόλπου της Παροικιάς, περνούν από κει κάθε μέρα δεκάδες πλοία και κότερα».

Χρειάστηκε περίπου ένας μήνας πέρυσι για να μαζευτούν τα πετρελαιοειδή από την επιφάνεια της θάλασσας. Ωστόσο, ήταν σαφές, όπως εξηγεί, πως έπρεπε να λυθεί πιο ριζικά το θέμα, όχι η διαρροή να αντιμετωπίζεται όποτε φθάνει επιφανειακά. Προς την κατεύθυνση αυτή, οι τεχνικοί σύμβουλοι των ασφαλιστών αξιολόγησαν ότι θα έπρεπε να γίνει απάντληση όλων των υπολοίπων καυσίμων. Έγινε τότε αξιολόγηση και με καταδυτικό συνεργείο, ακριβής καταγραφή του σημείου της διαρροής, λέει ο κ. Μαμαλούκας-Φραγκούλης. «Διαπιστώθηκε τότε ότι, παρότι είναι σε ένα σχετικά μεγάλο βάθος 30-35 μέτρων, το ναυάγιο αυτό έχει κοπεί πια στα δύο, από τη διάβρωση με το πέρασμα του χρόνου. Πιθανόν ακόμα και σ’ αυτό το βάθος να επηρεάζεται από τις κακοκαιρίες, να το μετατοπίζουν οι χειμωνιάτικες φουρτούνες. Και σε κάποια σημεία που ήταν αδυνατισμένο από το χτύπημα πάνω στις Πόρτες (τη μοιραία βραχονησίδα), ακριβώς εκεί κόπηκε» λέει. Το ένα κομμάτι του πλοίου, η πλώρη του, έπεσε στο πλάι. Το άλλο, η πρύμνη του, παρέμεινε σχετικά όρθια, περιγράφει. «Το κόψιμο αυτό πιθανότατα προκάλεσε μετατόπιση των πετρελαιοειδών, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να βγαίνουν προς τα πάνω. Το πότε έγινε αυτό δεν το ξέρουμε, αλλά εκ του αποτελέσματος, της διαρροής, φαίνεται ότι είναι κάτι πολύ πρόσφατο» συμπληρώνει.

«Σκούπα» στον βυθό

Το «κακό» χρειαζόταν να αντιμετωπιστεί στην πηγή του, έπρεπε και τα υπόλοιπα καύσιμα, μέσα και πάνω στο κουφάρι του πλοίου, να καθαριστούν. «Έγινε, λοιπόν, διαγωνισμός, με κατεπείγουσες διαδικασίες από τους ασφαλιστές και τους πλοιοκτήτες, με την επίβλεψη και τις οδηγίες του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Τον κερδίσαμε εμείς ως εταιρεία και κατευθείαν κινητοποιηθήκαμε. Κάναμε μια μεγάλη επιχείρηση, που διήρκεσε περίπου έναν μήνα, ολοκληρώθηκε Αύγουστο του 2020» αναφέρει ο διευθυντής της Τεχνικής Προστασίας Περιβάλλοντος. Στην πράξη, στο διάστημα αυτό απαντλήθηκαν πλήρως όλες οι εναπομείνασες ποσότητες, συνολικά περίπου 60 κυβικά μέτρα πετρελαιοειδών καταλοίπων, αναμεμειγμένων με θαλασσινό νερό. Καθαρίστηκε σε μεγάλο βαθμό και το κουφάρι του πλοίου, καθώς κάποια πετρέλαια που είχαν διαρρεύσει εγκλωβίστηκαν πάνω στα καταστρώματα και στο εσωτερικό του “Εξπρές Σαμίνα”» εξηγεί. Με απλά λόγια, μπήκε για τα καλά «σκούπα» στον βυθό. «Κατέβηκαν δύτες, στις δεξαμενές διανοίχτηκαν οπές με ειδικά μηχανήματα ψυχρής κοπής κι από τις τρύπες αυτές μπορέσαμε και αντλήσαμε τα πετρέλαια κατευθείαν μέσα από τις δεξαμενές. Επιπλέον, έγινε και γενικό καθάρισμα με αντλίες, σωληνώσεις, με αέρα και νερό που ρίξαμε σε κάποια συγκεκριμένα σημεία, βγάλαμε όσες ποσότητες υπήρχαν» ανατρέχει ο ωκεανογραφος.

Όλη αυτή επιχείρηση ήταν απαιτητική, υπογραμμίζει, γι’ αυτό και χρειάστηκαν εξειδικευμένα καταδυτικά συνεργεία. Ταυτόχρονα, και στην επιφάνεια έπρεπε να παρέχεται η ανάλογη υποστήριξη, συνεχής προστασία, γιατί όλα αυτά γίνονταν μέσα στην τουριστική σεζόν. «Γύρω-γύρω περνούσαν κότερα, λάντζες, πλοία. Δεν υπήρχε η παραμικρή ανοχή σε διαρροές. Επιπλέον, δουλέψαμε με κόντρα τον καιρό. Παρότι είναι κοντά στην είσοδο του κόλπου της Παροικιάς, το σημείο του ναυαγίου το χτυπάνε όλοι οι καιροί, βοριάδες-νοτιάδες, με πολύ κυματισμό.

Το βέβαιο είναι ότι, μετά το πέρας των εργασιών, συνεχίσαμε για ένα μεγάλο διάστημα, σχεδόν δύο μηνών, να ελέγχουμε ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών μας και διαπιστώθηκε πως δεν υπήρχε πια η παραμικρή διαρροή. Και φέτος, σε όλη τη διάρκεια της τουριστικής σεζόν, επίσης δεν είχαμε καμία σχετική αναφορά από το τοπικό Λιμεναρχείο» αναφέρει ο κ. Μαμαλούκας-Φραγκούλης.

«Τόσο έντονο το συναίσθημα…»Σήμερα, στον βυθό βλέπει κανείς ένα ναυάγιο σε δυο μεγάλα κομμάτια και πάρα πολλά μικρότερα, περιγράφει. «Οι ζημιές είναι εκτεταμένες, δεν είναι ένα πλοίο που παρέμεινε άθικτο στον χρόνο. Προφανώς οι καιρικές συνθήκες το επηρεάζουν, ακόμα κι ο χώρος του γκαράζ έχει ανοίξει, έχει διαλυθεί, έχουν πεταχτεί έξω αυτοκίνητα που είχαν παραμείνει μέσα εκεί…» αφηγείται.

Όπως και να’ χει, για τους περισσότερους, όχι μόνο τους συγγενείς των 82 νεκρών, «είναι τόσο έντονο το συναίσθημα ότι σε αυτό το πλοίο χάθηκαν τόσοι άνθρωποι, που και μόνο το όνομα του πλοίου αρκεί για να προκαλέσει και σήμερα αρνητικά συναισθήματα» λέει αυθόρμητα ο ίδιος. Από το σημείο του ναυαγίου είναι ορατό και το εκκλησάκι που έχτισαν οι οικογένειες των θυμάτων, στο σημείο όπου ο βοριάς έσπρωχνε όλες τις σορούς. Κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, γίνεται εκεί και μνημόσυνο…

Και τώρα τι;

Όλα αυτά τα 21 χρόνια, πολλά έχουν ακουστεί-γραφτεί για την «τύχη» του μοιραίου αυτού πλοίου μετά τη βύθισή του, το ενδεχόμενο ανέλκυσής του. Διαδικασία σχετική, πάντως, ουσιαστικά δεν έχει κινηθεί, το θέμα εκκρεμεί και δικαστικά, είναι από κάθε άποψη περίπλοκο και χρονοβόρο. «Αυτό που μας επηρεάζει άμεσα, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τα καύσιμά του, έχουν πλέον αντιμετωπιστεί. Από κει και πέρα, το να ανελκυστεί το ναυάγιο, είναι θέμα τόσο τεχνικό, όσο και νομικό. Τεχνικά, συχνά λέμε πως όλα γίνονται. Άλλωστε, το “Εξπρές Σαμίνα” δεν έχει καμία σχέση πχ με το “Sea Diamond” – το κρουαζιερόπλοιο που παραμένει βυθισμένο στη Σαντορίνη -, είναι μικρότερο, πολύ απλούστερο, και σε βάθος. Το νομικό σκέλος, όμως, αφορά και στο οικονομικό κόστος, ποιος θα το πληρώσει-ποιος θα υποχρεωθεί να πληρώσει για να ανελκυστεί» επισημαίνει ο κ. Μαμαλούκας-Φραγκούλης.

Σε κάθε περίπτωση, πέρα από τη δυσκολία ενός τέτοιου εγχειρήματος, θα πρόκειται για μια ακριβή επιχείρηση, αξίας εκατομμυρίων ευρώ. Προηγουμένως, θα πρέπει να έχει αποσαφηνιστεί και για ποιους λόγους χρειάζεται ή όχι να γίνει μια τέτοια ανέλκυση – η νομοθεσία προβλέπει συγκεκριμένους. «Το ζήτημα είναι ποιος είναι ο βαθμός της ρύπανσης που προκαλεί. Ειδικά τώρα, που, μετά την εκτεταμένη επιχείρηση που έγινε, καθαρίστηκε στο μέτρο του δυνατού ό,τι υπήρχε μέσα. Άρα, με σεβασμό στη μνήμη των θυμάτων, αυτό είναι που πρέπει να σκεφτεί πρώτο κανείς είναι τι θέλει η τοπική κοινωνία» αναφέρει.

Φωτογραφίες ναυαγίου (2014): Κώστας Θωκταρίδης/ ROV Services

naftemporiki.gr