Αλεξάντρ Αρουτιουνιάν (1920 – 2012)

Το 1948 επέστρεψε στο Ερεβάν, όπου δίδαξε στο τοπικό Ωδείο και τον ίδιο χρόνο τιμήθηκε με το Βραβείο Στάλιν για την «Καντάντα για την πατρίδα», έργο που έκανε γνωστό το όνομά του και εκτός Σοβιετικής Ένωσης. Τον επόμενο χρόνο συνέθεσε την Εορταστική Εισαγωγή, η οποία παρουσιάστηκε από τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λένινγκραντ, υπό τη διεύθυνση του Εβγκένι Μραβίνσκι.

Το 1950 παρουσίασε το «Κοντσέρτο για τρομπέτα και ορχήστρα», που απογείωσε τη φήμη του και σήμερα θεωρείται έργο ρεπερτορίου για το όργανο. Είναι ιδιαίτερα αγαπητό στους τρομπετίστες, εξαιτίας των δεξιοτεχνικών περασμάτων του. Αποτελείται από πέντε μέρη, που παίζονται χωρίς διακοπή (ατάκα):

• Αντάντε – Αλέγκρο Ενέρτζικο
• Μένο Μόσο
• Τέμπο 1
• Μένο Μόσο
• Τέμπο 1- (Καντέντσα) Κόντα

Το έργο άρχισε να το γράφει το 1943 για τον Ζόλακ Βαρτασαριάν, τρομπετίστα της Κρατικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Αρμενίας. Όταν ο Βαρτασαριάν σκοτώθηκε στον πόλεμο, ο συνθέτης το έβαλε στο συρτάρι του και το ολοκλήρωσε το 1950, αφιερώνοντας το στον τρομπετίστα Αϊκάζ Μεσλαγιάν, ο οποίος ήταν και ο πρώτος σολίστας του κοντσέρτου. Το έργο οφείλει τη φήμη του και στον διάσημο ρώσο τρομπετίστα Τιμοφέι Νταξίτζερ, ο οποίος το διέδωσε στη Δύση.

Το 1950 ο Αρουτιουνιάν παντρεύτηκε την Ιρίνα Οντένοβα, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά: την πιανίστρια και δικηγόρο Ναρίνε (1951) και τον σχεδιαστή Σούρεν (1953). Το 1954 διορίσθηκε καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Αρμενίας και το 1970 ανακηρύχθηκε Καλλιτέχνης του Λαού της ΕΣΣΔ.

Το μουσικό ύφος του Αρουτιουνιάν, διαμορφωμένο από τα αρμενικά λαϊκά τραγούδια και τους αυτοσχεδιασμούς των λαϊκών βάρδων (ashughner), παρουσίαζε αρχικά συγγένεια με εκείνο του Αράμ Χατσατουριάν, αλλά αργότερα έγινε διαυγέστερο, τείνοντας προς τις κλασικές μορφές. Εκτός από το Κοντσέρτο για τρομπέτα, σημαντικά έργα του είναι:

• «Συμφωνία για μεγάλη ορχήστρα» (1957)
• «Ένας θρύλος για τον Αρμενικό Λαό» (1960)
• «Σαγιάτ-Νοβά» (1967), όπερα με θέμα τη ζωή ενός φημισμένου Αρμένιου βάρδου του 18ου αιώνα.
• «Σινφονιέτα» (1966)
• «Ωδή στον Λένιν» (1967)
• «Ύμνος στην αδελφοσύνη» (1970)
• «Αρμενικές Σκηνές» (1984)
• «Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα εγχόρδων» (1988). Από πολλούς θεωρείται το αριστούργημά του.
• «Κοντσέρτο για τούμπα και ορχήστρα» (1994)

Ο Αλεξάντρ Αρουτιουνιάν πέθανε σε βαθύ γήρας, στο Ερεβάν, στις 28 Μαρτίου 2012.