Τα έθιμα της σωτηρίας της ψυχής
Γλυκό ρόδι και τριαντάφυλλο για τις αναμνήσεις και πικρό σιτάρι για τους ανθρώπους που έφυγαν. Κάθε Ψυχοσάββατο της αποκριάς η καρδιά μας πηγαίνει εκεί που χτυπά δυνατά…
Οι Μεξικάνοι το λένε pan de muerto. Ένα γλυκό ψωμί που φτιάχνουν κάθε Νοέμβρη, την Μέρα των Νεκρών, για να γλυκάνουν τους αγαπημένους τους που επιστρέφουν στον κάτω κόσμο. Κάτι σαν την ψυχόπιτα της Ρόδου που ετοιμάζουν οι γυναίκες από την παραμονή του Ψυχοσάββατου της Αποκριάς. Και η αλήθεια είναι ότι αυτοί που έφυγαν μένουν πάντα μέρος της ζωής μας.
Από την αρχή της Αποκριάς, μάλιστα, οι ψυχές απολύονται, όπως λέει η παράδοση, και χαίρονται και αυτές μαζί μας. Αυτός είναι ο λόγος που τα τρία Ψυχοσάββατα, μέχρι του Αγίου Θεοδώρου, αρχή της Σαρακοστής, γιορτάζονται μέσα στο ξεφάντωμα της ζωής.
Στις Σέρρες, μάλιστα, οι προετοιμασίες ξεκινούν από την Τσικνοπέμπτη, όπου δίπλα στα κρέατα για την ψησταριά, βράζουν διάφορα κόκκαλα για μια παχιά σούπα. Μέσα σε αυτόν το χυλό ρίχνουν το Ψυχοσάββατο πλιγούρι και το προσφέρουν ανακατεμένο με ρόδι, σε όλη την γειτονιά πάνω σε φέτες από πρόσφορο για να θυμηθούν τα παλιά. Σε πολλές περιοχές, το συνοδεύουν με κόλλυβα, μια συνήθεια από τα αρχαιοελληνικά νεκύσια, τα νεκρικά περίδειπνα, που εντάχτηκε στα χριστιανικά έθιμα τον 4ο μ.Χ. αιώνα, και κολλυβόζουμο, ζουμί από το στάρι όπου ρίχνουν μέλι και κανέλα για να γλυκάνει από την πίκρα.
Στην Σκόπελο, πάνω στο πιάτο με τα κόλλυβα, πριν μπουν όλα τα υλικά, τοποθετούν δώδεκα σπόρους ροδιού, δώδεκα σταφίδες και δώδεκα φύλλα μαϊντανού, ένα για κάθε μήνα του χρόνου, για να δείξουν ότι οι αγαπημένοι μας είναι δίπλα μας κάθε μέρα. Το καθένα, μάλιστα, έχει την σημασία του: το ρόδι για να είναι φωτεινός ο δρόμος, ο μαϊντανός για να είναι ανθισμένος και οι σταφίδες για να είναι γλυκός. Από αυτό το ζουμί του σταριού φτιάχνουν στα προσφυγικά χωριά της Μακεδονίας και τον ασουρέ, μια λευκή σούπα, αγαπημένη της μητέρας του Σουλτάνου, με ξηρά σύκα, βερίκοκα, σταφίδες και αμύγδαλα, που δένουν με λίγο νισεστέ (ρυζάλευρο) και αρωματίζουν με μερικές σταγόνες ροδόνερο.
Όταν έρχεται, πια, η Ανάσταση και οι ψυχές ανεβαίνουν μαζί με τον Χριστό, σε πολλές περιοχές της Θράκης γιορτάζουν τα ροσάλια από την ρωμαϊκή ονομασία των τριαντάφυλλων. Ραίνουν τους τάφους με ρόδα-όπως ακριβώς και την Μέρα των Νεκρών στο Μεξικό-και φύλλα καρυδιάς, αφού πιστεύουν ότι οι ψυχές ταξιδεύουν με τα δέντρα και προσφέρουν σε όλους μαλεμπί, μια κρέμα με νισεστέ, ροδόνερο και ροδοζάχαρη. Για να είναι ωραίες πάντα οι αναμνήσεις…
Ψυχόπιτα Ρόδου (η ίδια συνταγή για το μεξικάνικο pan de muerto)
Σε ένα μπολ ανακατεύουμε ½ φλιτζάνι βούτυρο, ¾ φλιτζανιού ζάχαρη, 3 κουταλάκια σπασμένους σπόρους γλυκάνισου, 1 κουταλάκι αλάτι και ½ φλιτζάνι αλεύρι για όλες τις χρήσεις. Σε ένα άλλο μπολ χτυπάμε 4 αβγά με 1 ¼ φλιτζανιού ζεστό νερό. Συμπληρώνουμε στο μείγμα του αλευριού και προσθέτουμε ½ φλιτζάνι αλεύρι επιπλέον. Ρίχνουμε 2 φακελάκια ξηρή μαγιά και ακόμα ½ φλιτζάνι αλεύρι.
Συνεχίζουμε προσθέτοντας στο μείγμα 1 ακόμα φλιτζάνι αλεύρι μέχρι να γίνει μια ελαστική ζύμη (συνολικά βάζουμε γύρω στα 6 φλιτζάνια αλεύρι). Την σκεπάζουμε, την αφήνουμε να φουσκώσει σε ζεστό μέρος 1 ½ ώρα, κόβουμε ένα κομμάτι για τα σχέδια και την ξαναφήνουμε να φουσκώσει 1 ώρα επιπλέον.
Την ζυμώνουμε σε φραντζόλα και τοποθετούμε σε βουτυρωμένο ταψί (μπορούμε να την σχεδιάσουμε από πάνω όπως το χριστόψωμο). Πριν την βάλουμε στο φούρνο φτιάχνουμε ένα σιρόπι με ¾ φλιτζανιού ζάχαρη, ½ φλιτζάνι χυμό πορτοκαλιού και 2 κουταλιές ξύσμα πορτοκαλιού και αλείφουμε την επιφάνεια. Δέκα λεπτά πριν την βγάλουμε, χτυπάμε 3 κουταλιές χυμό πορτοκαλιού με 1/3 φλιτζανιού ζάχαρη και 2 ασπράδια και ξαναλείφουμε την επιφάνεια. Όταν πια κρυώσει την αλείφουμε πάλι με το υπόλοιπο σιρόπι πορτοκαλιού.
