Το πανέμορφο χωριό που ο Κολοκοτρώνης αποκαλούσε «Χωριατοπούλα του Μοριά»
Στην επανάσταση του ’21 έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο. Ήταν η έδρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που την αποκαλούσε “χωριατοπούλα του Μοριά” ενώ υπήρξε έδρα της Α’ Πελοποννησιακής Γερουσίας.
Η πανέμορφη Στεμνίτσα δεσπόζει στις πλαγιές του Μαινάλου, αγκαλιασμένη από κερασιές, καρυδιές και πλατάνια. Αμφιθεατρικά κτισμένη αποπνέει αέρα μυστηρίου, που σε αιχμαλωτίζει μια για πάντα.
Τα πέτρινα αρχοντικά της, οι στενοί δρόμοι με τα κιτρινισμένα δέντρα και η μυρωδιά του ξύλου σε εισάγουν απευθείας στο χειμώνα.
Οι περίπατοι στους δρόμους της Στεμνίτσας είναι επιβεβλημένοι: οι βυζαντινές εκκλησίες, τα μικρά καταστήματα με τοπικά προϊόντα, τα «στοιχειωμένα» σπίτια και τα σπάνια δέντρα δεν μπορούν να σε αφήσουν ασυγκίνητο.
Αν παρόλα αυτά δεν πειστείς για την ομορφιά της, μια βόλτα στο λόφο των Ηρώων και θα είσαι πια σίγουρος πως η Στεμνίτσα είναι το κόσμημα της Αρκαδίας.
Η Στεμνίτσα είναι κτισμένη στα 1.080 μ. υψόμετρο, στο κοίλωμα της Κλινίτσας και ανάμεσα σε τέσσερις ρεματιές βάση της φημισμένης αμυντικής της αρχιτεκτονικής. Οι άνθρωποι είναι απλοί και φιλόξενοι. Σέβονται και φροντίζουν το μεγαλείο της φύσης που τους κυκλώνει.
Βαδίζοντας στη δημοσιά κι ακολουθώντας τα λιθόστρωτα καλντερίμια μέχρι τη συνοικία του Κάστρου αντικρίζεις τα παλιά σπίτια με τα ανώγια, τα κατώγια και τα ξύλινα χαγιάτια αλλά και τα μεταγενέστερα πολυώροφα και πυργοειδή κτίσματα.
Η Στεμνίτσα δεν έπαψε ποτέ να κατοικείται κι έτσι είναι ορατή η εξέλιξη στην αρχιτεκτονική της (προσθήκη μπαλκονιών, διάνοιξη περισσότερων παραθύρων κ.λπ.).
Από το Κάστρο η θέα προς το φαράγγι του Λούσιου και το χωριό είναι πανέμορφη, ενώ ακόμη ψηλότερα μονοπάτι οδηγεί στους Αγίους Πάντες και στην πηγή της Αγίας Παρασκευής.
Δυο χιλ. έξω από τη Στεμνίτσα, πάνω από το χωριό, αριστερά του δρόμου που οδηγεί στην Τρίπολη, αξίζει να δεις το επιβλητικό μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. Κτίστηκε τον 15ο αιώνα και είναι βασιλικού ρυθμού. Σε ένα από τα κελιά της συνεδρίασε η Πρώτη Πελοποννησιακή Γερουσία το 1821.
Οι εκκλησίες της Στεμνίτσας έχουν απασχολήσει πολύ τους ερευνητές και η αρχική εποχή ίδρυσής τους δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη.
Ο μεγάλος αριθμός τους, σύμφωνα με τους ντόπιους, οφείλεται στα τάματα των ξακουστών αργυροχρυσοχόων, οι οποίοι κατά τις περιοδείες τους, κι έπειτα από τις αλλεπάλληλες μπαγαποντιές τους, για τις οποίες επίσης φημίζονταν, έκτιζαν κι από μια εκκλησία για να εξιλεωθούν!
Η μακρόχρονη παράδοση στην τέχνη των μετάλλων, γέννησε την σπουδαία Δημόσια Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας και ανέδειξε σπάνια επαγγέλματα και τέχνες όπως χαλκωματάδες,σιδηρουργούς και χρυσοχόους.
Με κατεύθυνση νότια από τη Στεμνίτσα, λίγο μετά το χωριό Ελληνικό, σε μαγευτική τοποθεσία βρίσκεται η αρχαία Γόρτυς. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι προσβάσιμος και στο τέλος πεζοπορικών διαδρομών έχει ευρήματα από την αρχαιότητα έως και τους βυζαντινούς χρόνους: ιερά του Ασκληπιού, ναοί, λουτρικές εγκαταστάσεις, δημόσια οικοδομήματα, οχυρωματικοί περίβολοι, οικίες αλλά και πέτρινα γεφύρια και βυζαντινές εκκλησίες, όλα αφηγούνται τη μακρά ιστορία αυτής της πόλης που ιδρύθηκε από τον δισέγγονο του μυθικού γενάρχη Αρκά.
Σήμερα, ο ανακηρυγμένος ιστορικός διατηρητέος οικισμός της ορεινής Γορτυνίας, προσελκύει επισκέπτες όλο το χρόνο, από φυσιολάτρες φανατικούς του trekking και ζευγάρια μέχρι απλούς καλοφαγάδες στο κυνήγι του αλανιάρη κόκορα.
