Τι θα ξημερώσει στην Ιταλία μετά το δημοψήφισμα;

Αν χάσει ο Ματέο Ρέντσι την Κυριακή στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση τότε το πιθανότερο είναι το επόμενο πρωί να ανηφορίσει με βαριά καρδιά προς το προεδρικό μέγαρο, το Κυρηνάλιο, για να συζητήσει το δέον γενέσθαι με τον πρόεδρο της χώρας Σέρτζιο Ματαρέλα.

Ο 41χρονος Ιταλός πρωθυπουργός έχει υποσχεθεί να παραιτηθεί, αν ηττηθεί σε ένα δημοψήφισμα, που έχει αναγάγει σε κεντρικό άξονα των προσπαθειών του να προετοιμάσει τη χώρα και την οικονομία της για τις τεράστιες προκλήσεις του 21ου αιώνα. Αλλά αυτό που υπαγορεύει το ένστικτο του πρωθυπουργού δεν συνάδει απαραίτητα μ’ αυτό που επιθυμεί ο 75χρονος πρόεδρος της χώρας, εφόσον οι Ιταλοί ψηφοφόροι καταφέρουν άλλο ένα χτύπημα στο δυτικό πολιτικό κατεστημένο.

O Ιταλός πρωθυπουργός Ρέντσι με τον πρόεδρο της χώρας, Σέρτζιο Ματαρέλα

Η βασική έγνοια του Ματαρέλα είναι πώς θα διατηρήσει τη σταθερότητα. Το λαϊκιστικό Κίνημα 5 Αστέρια καραδοκεί ευελπιστώντας να εκμεταλλευθεί μια ήττα του Ρέντσι για να εκβιάσει μια πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, ώστε να αποπειραθεί στη συνέχεια να βγάλει την Ιταλία απ’ την ευρωζώνη. To κόμμα του κωμικού Μπέπε Γκρίλο, που θυμίζει έντονα Ντόναλντ Τραμπ -ως προς το οργίλο ύφος, αλλά και ως προς την κώμη- άλωσε φέτος τους δήμους της Ρώμης και του Τορίνο, ηγείται της εκστρατείας του «όχι» στο δημοψήφισμα

Ο Μπέπε Γκρίλο κι ο αντιπρόεδρος της ιταλικής βουλής Λουίτζι ντι Μάιο

κι ορέγεται νίκη στις βουλευτικές εκλογές με υποψήφιο πρωθυπουργό τον 30χρονο Λουίτζι ντι Μάιο, αντιπρόεδρο της ιταλικής βουλής και εκ των στενότερων συνεργατών του Γκρίλο.

Όταν καθίσει, λοιπόν, ο Σέρτζιο Ματαρέλα να κουβεντιάσει με τον Ματέο Ρέντσι στο palazzo όπου κάποτε πέρναγαν τα καλοκαίρια τους οι Πάπες, η συζήτησή τους αναμένεται να επικεντρωθεί στα εξής σημεία:

Πρώτα η Σταθερότητα
Αν ο Ρέντσι υποβάλει την παραίτησή του, ο Ματαρέλα θα του ζητήσει να το καθυστερήσει όσο χρειάζεται για να γίνουν οι απαιτούμενες επαφές των προέδρων των δύο σωμάτων του ιταλικού κοινοβουλίου με τους ηγέτες των πολιτικών κομμάτων, σύμφωνα με τη διαδικασία που ακολουθείται συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις.
Και θα μπορούσαν να κρατήσουν μέρες οι διαβουλεύσεις αυτές, που αποβλέπουν στο να εκτιμηθεί πόση υποστήριξη διαθέτει ο Ρέντσι ή πιθανώς ένας διάδοχός του. Ποιος θα μπορούσε να αναλάβει να κρατήσει όρθιο το οχυρό, αν φύγει ο Ρέντσι;

O υπουργός Οικονομικών της Ιταλίας, Πιερ Κάρλο Παντοάν

Μεταξύ των ονομάτων που ακούγονται είναι εκείνο του υπουργού Οικονομικών, Πιερ Κάρλο Παντοάν, του προέδρου της Γερουσίας, Πιέτρο Γκράσο ή του υπουργού Πολιτισμού, Ντάριο Φραντσεσκίνι.

Η πίεση των αγορών
΄Ομως ο χρόνος μπορεί να είναι είδος πολυτελείας τη Δευτέρα αν οι αγορές αντιδράσουν άσχημα στο αποτέλεσμα.

Η ισοτιμία ευρώ-δολαρίου παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις κι αυτή την εβδομάδα έπιασε το υψηλότερο επίπεδο απ’ το δημοψήφισμα για το Brexit. Το σπρεντ μεταξύ των 10ετών ιταλικών ομολόγων και των αντίστοιχων γερμανικών άγγιξε τις 187 μ.β. την περασμένη εβδομάδα -υψηλό δυόμιση ετών. Στο στόχαστρο, όμως, θα μπορούσαν να μπουν κι οι μετοχές των ευάλωτων ιταλικών τραπεζών, που έχασαν σχεδόν το ήμισυ της αξίας τους απ’ την αρχή του 2016.

Το εύρος της ήττας
Tο πόσο ισχυρή θα είναι η θέση του Ρέντσι τη Δευτέρα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό απ’ το πόσο οριακό θα είναι το αποτέλεσμα.

Αν στηρίξει ένα 48% τις μεταρρυθμίσεις του, θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία, είπε ένας ανώτερος κρατικός αξιωματούχος στο Bloomberg. Η θέση του όμως θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, αν προσπαθήσει να γαντζωθεί μετά από μια βαρύτερη ήττα.
«Η επιρροή του Ρέντσι εξαρτάται απ’ το πώς θα αντιδράσουν οι κοινοβουλευτικοί του ”στρατιώτες” σε μια νίκη του ”όχι”», λέει ο Τζιοβάνι Ορσίνα, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Luiss-Guido Carli της Ρώμης. «Είναι ο αρχηγός του Δημοκρατικού Κόμματος, που διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αλλά θα παραμείνουν οι βουλευτές αφοσιωμένοι σ’ αυτόν ή θα τον παρατήσουν;»

Η εκλογική μεταρρύθμιση
Είτε παραμείνει ο Ρέντσι πρωθυπουργός, είτε αναλάβει κάποιος που θα στηρίξει ο Ματαρέλα, η προτεραιότητα της κυβέρνησης μετά από μια ήττα στο δημοψήφισμα θα είναι μια εκλογική μεταρρύθμιση. Το ισχύον σύστημα δίνει αυτομάτως πλειοψηφία στη βουλή στο μεγαλύτερο κόμμα και τα κόμματα του λεγόμενου δημοκρατικού τόξου φοβούνται ότι θα βοηθήσει το Κίνημα 5 Αστέρια να κατακτήσει την εξουσία.
Ο Ρέντσι αναγκάστηκε να ζητήσει τη λαϊκή ετυμηγορία μετά την αποτυχία του να κερδίσει μια πλειοψηφία δύο τρίτων στη βουλή για τα σχέδιά του να περιορίσει τις εξουσίες της γερουσίας. Αλλά ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι έχει αφήσει να εννοηθεί ότι το κόμμα του, το Forza Italia, μπορεί να βοηθήσει να περάσει μια μεταρρύθμιση της κάτω βουλής στηρίζοντας πιθανώς μια βραχύβια μεταβατική κυβέρνηση. Ο Μπερλουσκόνι είπε χθες βράδυ ότι είναι ανοικτός σε μια συμφωνία με τον Ρέντσι, εφόσον οι όροι της είναι σαφείς.
«Θα μπορούσε να ανατεθεί μια σαφής αποστολή σε μια τέτοια κυβέρνηση: δηλαδή να διατηρήσει αμετάβλητη τη γραμμή στη δημοσιονομική πολιτική, να μεταρρυθμίσει τον εκλογικό νόμο για την κάτω βουλή και πιθανώς να προετοιμάσει μια νέα συνταγματική μεταρρύθμιση», λέει ο Χόλγκερ Σμίντινγκ, επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg στο Λονδίνο.

Η πιθανή επιστροφή
Ακόμη κι αν παραιτηθεί ο Ρέντσι, ίσως αρχίσει αμέσως να μηχανεύεται τρόπους επιστροφής του στο πολιτικό προσκήνιο.

Οι οπαδοί του επιμένουν ότι θα παραμείνει επικεφαλής του Δημοκρατικού Κόμματος, της μεγαλύτερης ομάδας στη βουλή. Κι αυτό κρατά ανοικτή γι’ αυτόν την πόρτα της επιστροφής -κάποια στιγμή- στην εξουσία.
«Θα κάνει ένα βήμα πίσω, θα στηρίξει έναν πρωθυπουργό με αδύναμη πολιτική βάση, όπως ο Παντοάν ή ο Γκράσο, που δεν συνιστούν μεγάλη πρόκληση γι’ αυτόν και πιθανώς θα τραβήξει την πρίζα μέσα στους πρώτους μήνες του νέου έτους για να σκηνοθετήσει την επιστροφή του», λέει ο Ορσίνα.

Μια νίκη-έκπληξη
Φυσικά δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να επικρατήσει τελικά το «ναι» στο δημοψήφισμα μετά τη φρενήρη εξόρμηση προς άγραν ψήφων που έκανε ο Ρέντσι στο φινάλε της εκστρατείας. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν -πριν τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση της δημοσίευσης σφυγμομετρήσεων στις 19 Νοεμβρίου- έφερναν το στρατόπεδο του «Ναι» να υπολείπεται κατά 4% – η μικρότερη διαφορά σε διάστημα δύο εβδομάδων.
Αν καταφέρει ο Ρέντσι να νικήσει, τότε θα αναδειχθεί εν μιά νυκτί σ’ έναν απ’ τους ισχυρότερους ηγέτες της δυτικής Ευρώπης, ικανός όχι μόνον να προωθήσει δομικές μεταρρυθμίσεις, αλλά και να υιοθετήσει μια πιο μαχητική στάση στην Ευρώπη για το προσφυγικό και την υπαγορευόμενη απ’ το Βερολίνο λιτότητα.
Έχει φροντίσει, άλλωστε, να δείξει τα δόντια του όταν απείλησε να θέσει βέτο στον πολυετή προϋπολογισμό της Ε.Ε. στη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου «επειδή κάποιες χώρες της ανατολικής Ευρώπης καταλαβαίνουν μόνον τη γλώσσα του χρήματος», όπως είπε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα La Repubblica.
Kι αυτό ακριβώς το σενάριο είναι που προτιμά να συζητά αυτές τις μέρες ο Ρέντσι. Την περασμένη Δευτέρα σε μια συνέντευξη Τύπου ρωτήθηκε αν μετά από μια ήττα θα παραιτηθεί, θα ηγηθεί μιας νέας κυβέρνησης ή θα στηρίξει ως διάδοχό του στην πρωθυπουργία τον Παντοάν.
«Μια στο τόσο», αστειεύτηκε, «ρωτήστε με και τι θα κάνω αν νικήσει το ”ΝΑΙ”!»